Divyasha Doshi: May 2012

ભારતીય નારીઓ દુનિયામાં સૌથી વધુ તાણ ગ્રસ્ત, 15-5-12

આજની નારીનું વિશ્વ વિસ્તરી રહ્યું છે. તેઓ દરેક ક્ષેત્રે સીમાંકનો આંકી રહી છે પણ સાથે જ તેમના જીવનમાં તાણ નામની બીમારીનો ય ઊમેરો થઈ રહ્યો છે.

વૈશ્વિક માહિતી અને પૃથ્થકરણનું કામ કરતી ન્યુયોર્કની નેલસન નામની ફર્મ ધ્વારા ગયા વરસે થયેલા 21 ઇમર્જિગ અને ડેવલપ દેશોમાં કરેલા સંશોધનમાં એવું જાણવા મળ્યું છે કે આ દેશોની મહિલાઓમાં નાણાકિય સ્થિરતા અને દીકરીઓના શિક્ષણ સાથે ઉજ્જવળ ભવિષ્યની આશા પણ તેમને છે પરંતુ, તેઓ વધુને વધુ તાણ અનુભવે છે એવું પણ કબૂલે છે. લગભગ 87 ટકા ભારતીય મહિલાઓ મોટાભાગે તાણગ્રસ્ત જીવતી હોવાનું કબુલે છે તો તેમાંથી 82 ટકા મહિલાઓ પાસે આરામ કરવાનો પૂરતો સમય નથી હોતો. તાણગ્રસ્ત હોવા છતાં તેઓ આવતા પાંચ વરસ દરમિયાન જ તેમને વધારાના નાણા મળેતો તેઓ પોતાના પર ખર્ચ કરવા માટે તત્પર હોવાનું પણ તેમણે કબૂલ્યુ હતું. લગભગ દરેક મહિલાઓએ એટલે કે 96 ટકા મહિલાઓએ કપડાં પર ખર્ચ કરવાનું કહ્યું તો 77 ટકા એ હેલ્થ અને બ્યુટી પ્રોડકટ પર તો 44 ટકાએ હોમઇલેક્ટ્રોનિક્સ વસ્તુઓ પર ખર્ચ કરવાનો વિચાર પ્રદર્શિત કર્યો હતો.

નેલસનના વાઈસ ચેરપર્સન સુઝાન વ્હાઈટીંગના કહેવા પ્રમાણે આજે વિશ્વભરમાં મહિલાઓ વધુ ભણે છે. બહાર કામ કરવા જાય છે.ઘરમાં આર્થિક રીતે પણ મદદરૂપ બને છે. નિર્ણયો લેતી થઈ છે, મલ્ટીટાસ્કર તરીકે પોતાની જાદુઈ છડી જરુર ચલાવી શકે છે, પરંતુ, આ બધા સાથે જ તેણે અનેક કામો પૂરા કરવા સમય સાથે સતત દોડતા રહેવું પડે છે. એટલે જ તે તાણ પણ વધુ અનુભવે છે. આ સંશોધન દરમિયાન એ પણ જાણવા મળ્યું કે વિકસીત દેશો કરતાં વિકાશશીલ દેશોમાં મહિલાઓ વધુ તાણગ્રસ્ત રહે છે. ભારત બાદ વિકાસશીલ દેશોમાં બીજા નંબરે મેક્સિકન મહિલાઓ(74 ટકા), ત્રીજા નંબરે રશિયન મહિલાઓ (69ટકા) આવે છે. જ્યારે વિકસિતદેશોમાં સ્પેન (66 ટકા) , ફ્રાન્સ( 65 ટકા ) અને કેટલીક અમેરિકન મહિલાઓ (53 ટકા) કહે છેકે તેઓ તાણ અનુભવતી હતી.

જો કે ગમે તેટલું તાણયુક્ત જીવન મહિલાઓ જીવતી હોય વિશ્વભરની નારીઓને તેમની મા જીવતી હતી તે કરતાં તેમનું જીવન સારું લાગે છે અને ભવિષ્ય ઉજ્જવળ લાગે છે. તેમની દીકરીઓને તેમના કરતાં વધુ સારી રીતે જીવવાની તક મેળશે તેની ખાતરી છે. વિકસીત દેશોની મહિલાઓ તેમના બદલાયેલા જીવનને કબૂલે છે પરંતુ, તેમને પોતાની દીકરીઓ માટે વધુ આશા નથી. તેઓ માને છે કે તેમની દીકરીઓને તેમના જેટલી જ તક મળશે. વધારે નહીં. આવો વિચારભેદ હોવાનું કારણ વિશે વ્હાઈટનિંગ જણાવે છે કે વિકાસશીલ દેશોની મહિલાઓને ભવિષ્યમાં ઘણી તકો દેખાઈ રહી છે.જ્યારે વિકસિત દેશોની મહિલાઓ સફળતાનો અને ખરીદશક્તિના પાવરને માણી ચૂકી છે.

તુર્કની મહિલાઓ આ બાબતે સૌથી વધુ આશાવાદી છે (92 ટકા) ત્યારબાદ નાઈજીરીયન અને મલેશિયાની મહિલાઓ આવે છે. (89 ટકા) તેમને પોતાના કરતાં પોતાની દિકરીઓને માટે ભવિષ્યમાં વિકાસની વધુ તકો દેખાઈ રહી છે. દુનિયાની અડધો અડધ મહિલાઓ માને છે કે મોબાઈલ,કોમ્પયુટર અને સ્માર્ટ ફોને તેમના જીવનને સારી રીતે બદલ્યું છે. દુનિયામાં કોઇપણ ખૂણે રહેતી મહિલાઓ પુરુષો કરતાં વધુ સોશ્યિલ નેટવર્કનો ઉપયોગ કરે છે. તેઓ દર મહિને પુરુષો કરતાં ફોન પર 28 ટકા વધુ વાત કરે છે અને 14 ટકા વધુ મેસેજીંગનો ઉપયોગ કરે છે. તેમના રોજબરોજના જીવનને સારું અને સરળ બનાવે તે માટે મિડિયાનો ઉપયોગ કરતાં મહિલાઓ અચકાતી નથી. સાથે જ પુરુષો કરતાં મહિલાઓ વધુ તાણનો ભોગ બને છે અને વધુ ડિપ્રેશન અનુભવે છે. જો કે તે માટે તેમના હોર્મોનલ બદલાવ જવાબદાર ગણાય. તાણ સ્વાસ્થયને નુકશાન કરે છે કે નહીં તેની ચર્ચા ફરી કોઈવાર. અત્યારે તો ભારતની મહિલાઓનો સૌથી વધુ તાણગ્રસ્ત છે એ જાણીને ચિંતા અને ચિંતન કરવાની જરુર છે.

03:52
0 Comments

માતૃ દિન સ્પેશિયલ 8-5-12

આજની નારી

કામ કરતી માતાનું બેલેન્સિગ એકટ

રાજકારણમાં શબ્દોનું યુધ્ધ સ્વાભાવિક રીતે ચાલતું જ હોય છે.પછી તે ભારત હોય કે અમેરિકા...અમેરિકામાં હાલમાં ડેમોક્રેટસ અને રિપબ્લિકન પાર્ટી વચ્ચે વિમેન અને ઇકોનોમિક્સ અંગે શાબ્દિક ટપાટપી થઈ. તેમાં માનું કામ એ કામ ગણાય કે નહીં તે અંગે પણ ચર્ચાઓ થઈ. તેમાં છેવટે મિશેલ ઓબામાએ ટ્વીટ પણ કર્યું કે દરેક માતા સખત કામ કરે છે. અને દરેક મહિલાને આદર મળવો જોઇએ. આ રાજકારણના સમાચાર વાંચતા વિચાર આવ્યો કે જ્યારે પણ બહાર કામ કરવા ન જતી મહિલાને આપણે પૂછીએ કે તે શું કરે છે ? તો જરા ઝંખવાઈને કહેશે કશું જ નહીં ઘરના જ કામ કરું છું. તો શું ઘરના કામ કરવા,બાળકોને ઊછેરવા તે કામ ન ગણાય ? જો ન ગણાય તો બહાર કામ કરવા જતી માતાઓ બાળકોની દેખરેખ માટે આયા કે બેબી સિંટિગના પૈસા શું કામ ચુકવે છે. બાળકના જન્મ બાદ ઘરમાં રહેવું કે બહાર જઈને કામ કરવું તે નિર્ણય લેવો આજની નારી માટે સહેલો નથી હોતો. વરસ પહેલાં ન્યુ વર્કિગ મધર રિસર્ચ ઇનસ્ટિટ્યુટે ભારતના બદલાતા સમાજની અપેક્ષાએ પ્રોફેશનલ વિમેન ઇન ઇન્ડિયા પર એક રિસર્ચ કરાવ્યુ હતું. કેરિન સ્કોમરે (પીએચડી. આંતરરાષ્ટ્રિય સંશોધનકાર) એ વિશે પેપર રજુ કર્યુ હતું. તેમાં એમણે નોંધ્યું છે કે 2003-4 બાદ ભારતમાં મહિલાઓ વધુ પ્રમાણમાં બહાર કામ કરવા જાય છે , એક રિવોલ્યુશન સ્તરે ભારતમાં તેઓ બદલાવ જોઈ રહ્યા છે પણ તે છતાંય વિશ્વમાં ભારતનો 127મો નંબર આવે છે. આપણા સમાજમાં મહિલાઓ માટેના ધારાધોરણોને બદલાતા હજી પણ વાર લાગી રહી છે. કેરિને આંકડાઓ આપતાં નોંધ્યુ છે કે ભારત કરતાં જે દેશોમાં શિક્ષણનું સ્તર ઓછું છે તેના કરતાં પણ ભારતીય મહિલાઓનો ક્રમ બહાર કામ કરવા જવાનો ઓછો છે. ફક્ત 42 ટકા મહિલાઓ ઘરમાં પૈસા કમાઇને લાવે છે. તેમાંથી 18 ટકા મહિલાઓ ઓર્ગેનાઈઝડ લેબર સેકટરમાં, 20 ટકા શહેરોમાં, 0.03 ટકા આઇટી સેકટરમાં કામ કરે છે. આટલી ઓછી મહિલાઓ કામ કરવા બહાર નીકળી રહી છે

ભારતના કોઇપણ શહેરમાં કામ કરતી માતાની દિનચર્યાના જોઇએ તો સર્કસમાં દોરડા પર સમતુલા જાળવીને ચાલતી મહિલા યાદ આવી જાય. દોરડા પર ચાલતી મહિલાનું ધ્યાન પોતાની સમતુલા જાળવવામાં હોવા છતાં મોંઢા પર ફક્ત સ્મિતની રેખાઓ સુંદર રીતે આલેખાયેલી હોય. એવી જ રીતે આજની નારી જે માતા પણ છે અને પોતાની કારર્કિદી કે ઓળખ માટે કામ કરે છે તે હસતાં મોઢે મલ્ટીટાસ્કરની ભૂમિકા ભજવે છે. પણ તેને માટે આ કામ કેટલું અઘરું હોય છે તે કામ કરતી કોઈપણ માતા સારી રીતે જાણે છે. ઘરમાંથી તેને પતિ કે સાસરિયાનો સપોર્ટ મળે તો પણ માતા તરીકે તે બાળકની સાથે અદ્શ્ય નાળથી જોડાયેલી જ હોય છે. મોટી કંપનીના સીઇઓ તરીકે કામ કરતી મહિલાઓએ પણ કબૂલ્યું છે કે દરરોજના કામમાં તેમના પતિઓ મદદરુપ થાય, બાળકની સ્કુલમાં પેરેન્ટસ મિટિંગમાં પણ જાય પરંતુ, બાળક માંદુ થાય તો તે વિશ્વના કોઇપણ ખૂણે હોય તેની મદદની જરુર પડે જ. એમાં કશું જ ખોટું નથી. જો કે ફક્ત ઘરમાં જ મદદ મળી રહેવાથી સમસ્યાનો અંત નથી આવતો. બાળક સાજું માંદુ હોય કે બાળકને માતાની જરુરત હોય તો કામ પરથી રજા લેવી એ પણ અઘરી બાબત છે. મોટાભાગની કંપનીઓ એટલે જ મહિલાઓને કામ પર રાખવામાં કે તેમને ઊંચી પદવી માટે પસંદ કરવામાં ગલ્લાતલ્લા કરતી હોય છે. પરંતુ, તેમાંય છેલ્લા એકાદ વરસથી બદલાવ આવી રહ્યો હોવાનું નોંધાઈ રહ્યું છે. 2011માં રેગુસ મલ્ટીનેશનલ ગ્લોબલ ઇન્ડિકેટર સર્વેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે મોટાભાગની કંપનીઓ એવું માને છે કે 55 ટકા મહિલાઓ બીજું બાળક કરવા માટે કામ છોડી દેતી હોય છે તો 45 ટકા મહિલાઓ કામ અને ઘર વચ્ચે બેલેન્સ જાળવવામાં બદલાતી ટેકનોલોજી સાથે કોપઅપ નથી કરી શકતી એટલે કામ છોડે છે.તે છતાંય આ સર્વેમાં જાણવા મળ્યું કે 56 ટકા ભારતીય કંપનીઓ માતાઓને પાર્ટટાઈમ કામની ઓફર કરશે. ખરેખર આમાંથી કેટલા ટકા કંપનીઓએ માતાઓને પાર્ટટાઈમ કે ઘરની નજીકમાં કામ આપ્યું તેના આંકડા નથી મળતા પરંતુ, ટેલેન્ટેડ નારીની ક્ષમતા માતા બન્યા બાદ બેલેન્સિગ એકટમાં વેડફાઈ ન જાય તે માટે સમાજ વિચારી રહ્યો છે તે સરાહનીય બાબત છે. બાકી માતા બન્યા બાદ સ્ત્રી પોતે ઘરે રહીને ફક્ત બાળક ઊછેર કરવાનો નિર્ણય લે તો એનો પણ આદર કરવો ઘટે. દરેક સ્ત્રીની ક્ષમતા અને જીવનને જોવાની રીત જુદી હોઈ શકે.આખરે તેના દરેક નિર્ણયને વ્યક્તિગત સન્માન મળવું જરુરી છે.

09:47
0 Comments

લગ્ન પછી શું ? 7-2-12

આજની નારી

હાલમાં લગ્નસરાની મોસમ છે. ટ્રેનમાં કે બસમાં હકડેઠ્ઠઠ ભીડ જામી છે. તેમાં એક અમેરિકાથી આવેલી છોકરીની સાથે વાત થઈ અમેરિકામાં ફેડરર ઓફિસમાં એટલે કે એડમિનિસ્ટ્રેશનમાં નોકરી હતી પણ લગ્ન કરવા માટે તેણે એ નોકરી છોડી દીધી. કારણ કે તેની પાસે ગ્રીન કાર્ડ છે અને તેના થનારા પતિ પાસે નથી. સાસરા પક્ષને વધુ જાણવા માટે તેણે આ નોકરી છોડી હોવાનું કહી રહી હતી. હવે મંદીમાં ફરીથી એ છોકરીને અમેરિકામાં નોકરી મળશે કે નહીં તે સવાલ છે. તો મુંબઈમાં રહેતી શિલ્પા રાવલ (નામ બદલ્યું છે ) એમબીએ થઈ મલ્ટીનેશનલ કંપનીમાં નોકરી કરી રહી હતી પણ તેણે લગ્ન માટે છોકરા જોવાનું શરુ કર્યુ ત્યારે તેને ગમી ગયેલા છોકરાએ શરત કરી કે મારે નોકરી કરતી છોકરીની સાથે લગ્ન નથી કરવા તો લગ્ન કરવા માટે શિલ્પાએ પોતાની કારર્કિદીને કોરાણે મૂકી. જ્યારે એક આદિવાસી છોકરીએ લગ્ન કરવા માટે નમતું ન જોખ્યું.

જ્યારે ધરમપુરમાં બસ ડેપો મેનેજર તરીકે હજી વરસ પહેલાં જોડાયેલી ભૂમિકા પટેલ એકવીસ જ વરસની છે. ઉદવાડા પલસાણા ગામના કિર્તિભાઈ ખેડુતની દિકરી ભૂમિકા પટેલે ઇલેકટ્રિકલ એન્જિનયરિંગમાં ડિપ્લોમા કર્યુ છે. તેણે આ પહેલાં કરન્ટ પાવરમાં અને પ્લાઝમા રિસર્ચ કંપનીમાં ટેકનિકલ આસિસ્ટન્ટ તરીકે કામ કર્યુ છે. એક દિવસ તેણે ઈન્ટરનેટ પર ડેપો મેનેજરની નોકરી માટે મહિલાઓની અરજી મંગાવતી જાહેરાત જોઈને અરજી કરી. તેને જ્યારે ડેપો મેનેજરની નિયુક્તિનો પત્ર મળ્યો ત્યારે તેના ખેડૂત માતાપિતાને ખૂબ આનંદ થયો હતો. શરુઆતમાં તો તેને લાગતું કે બસડેપો મેનેજરની નોકરી કરતા ખાનગી કંપનીમાં નોકરી કરી લેવી જોઈએ. પણ પછી સમજાયું કે બસ ડેપો મેનેજરની નોકરી ચેલેન્જીંગ છે અને પુરુષોના ક્ષેત્રમાં તેનો પ્રવેશ સહેલો તો ન જ હોય. ભૂમિકાનું કહેવું છે કે , તમારો સ્વીકાર થાય તે માટે સંઘર્ષ કરવો જ પડતો હોય છે. ક્યારેક મન ડગી જાય છે. કારણ કે હું ઉંમરમાં સૌથી નાની છું. પણ વળી પાછી મહિલા મિત્રોના ઉત્સાહિત શબ્દો અને માતાપિતાના આનંદની સામે જોઈને હિંમતથી કામ કરવા તૈયાર થાઉં છું. મુશ્કેલીઓની સામે જલ્દી હાર ન માનું તેવી પ્રાર્થના કરજો એવું દરેકને કહેતી. અને આજે લાગે છે કે લોકોએ મારા માટે પ્રાર્થના કરી છે. કહેતાં ભૂમિકાના ચહેરા પર આત્મવિશ્વાસની ઝલક જોઈ શકાય છે. આ ભૂમિકાના લગ્નની ચિંતા પણ માતાપિતાને હતી. છોકરાઓ જોવાના શરુ કર્યા ત્યારે ભૂમિકાએ સ્પષ્ટ રીતે માતાપિતાને જણાવી દીધું કે નોકરી છોડવાનું કહે તે છોકરાની વાત લાવતા જ નહીં. પિતાએ પણ હિંમતથી પોતાની દીકરીને સાથ આપ્યો. ડેપો મેનેજર તરીકે પુરુષોની વચ્ચે કામ કરતી છોકરીને મોટાભાગના છોકરા નોકરી છોડવાનું કહેતા તો કેટલાક કહેતા અમે સુખી કુંટુંબના છીએ અમને સારી છોકરી જોઈએ છે પૈસાની જરુરત નથી એટલે નોકરી છોડી દેવાની. આ બધાને ભૂમિકાએ હિંમતપૂર્વક ના પાડી. ભૂમિકાને જ્યારે અમે પૂછ્યું કે તને ડર ન લાગ્યો કે તું કુંવારી રહી જઈશ ? અને તને સારા ઘરનું માગું નહી મળે તો ? સવાલ સાંભળીને હસતાં હસતાં ભૂમિકા કહે , એવું કેવી રીતે બને બહેન, સારા લોકોતો હોય જ ને વળી. અને લગ્ન જેટલું જ મહત્ત્વ મારા કામનું છે. મારું ભણતર અને મહેનત પછી નકામા ન જાય ? ભૂમિકાની વાત સાંભળીને આનંદ થયો. આજની નારી બદલાઈ રહી છે. અને શરુઆત શહેરથી નહીં પણ નાના ગામમાંથી થઈ રહી છે. અને હા, ભૂમિકાને પોતાનો વ્યવસાય ધરાવતો છોકરો મળી ગયો છે જેણે ભૂમિકાને તેના વ્યક્તિત્વ સાથે કોઇ શરત વગર અપનાવી છે. અને તેના લગ્ન ફેબ્રુઆરીના અંતમાં છે.

છોકરીઓએ લગ્નજીવન સુખી કરવા માટે ઘર અને સંપત્તિ ન જોતા છોકરાના સંસ્કાર અને સહકારને જોવાનો આગ્રહ રાખવો જોઈએ. જીવનસાથી તરીકે પ્રેમથી એકબીજાની સાથે રહેવામાં બીજાની સ્વતંત્રતા છીનવવાની જરુર નથી હોતી. અને શિક્ષિત છોકરીઓએ અસલામતીમાં જીવવાની પણ જરુર નથી.