Divyasha Doshi: March 2015

પારાવાર પીડાનો પ્રદેશ 31-3-15

આજની નારી(Article published in Divya bhaskar)

મરિન ડ્રાઈવના દરિયા કિનારે ચાલતા જુદી જ અનુભૂતિ થાય. એક તરફ સમુદ્રનો અફાટ જળરાશિ કુદરતની કરામત. તો બીજી તરફ માનવની ઊભી કરેલી માયાજાળ શહેરીકરણ. સમુદ્રને સિમેન્ટના પથરાઓ અને પાળી ધ્વારા બાંધવાનો વ્યર્થ પ્રયત્ન કરનાર મનુષ્ય પોતાની લાગણીઓના ધોધને રોકી નથી શકતો. એક મહિલા એકલી પાળી પર બેઠી વિચારોના સમુદ્રના ઊંડાણમાં ક્યાંક ગરક થઈ ગઈ હોય તેવું લાગ્યું. ત્યાં તો એની આંખોમાંથી વહેતી આછી આંસુની ધાર કોઈનું ધ્યાન ખેચે તે પહેલાં જ લૂછી નાખી. ઉલ્કાપાત મચાવતા તેના વિચારો સાંભળવા મેં એપનું બટન દબાવ્યું....

શું કામ જીવવું જોઈએ મારે ...? કોને માટે ? કેટલું સહન કરવું ? નથી થતું ભગવાન .... કેમ તું મને ઈચ્છામૃત્યુ ન આપે ? દરેકને જેને જીવવું ન હોય તેને વિચારતાંવેંત મૃત્યુ આપવું જોઈએ. આ સમુદ્રને સાંજ મારા પ્રિય છે. તેની સાથે હું આહલાદક અનુભૂતિઓ અનુભવી શકતી પણ આજે આ સૂરજ તેની સાથે મને પણ લઈ જઈ શકે તો... ? વિવેકને કેટલો ચાહ્યો મેં... તેની સાથે જોડાયા બાદ બીજે કશે જ જોડાઈ શકી નહી. બસ એક તેની જ બાબતે હું નબળી બની જાઉં છું, બાકી મજાલ છે કોઈ મને ઢીલી પાડે. દરેક સંજોગો સામે ટક્કર લઈ શકી છું અને લેવા હજી તૈયાર છું. પણ ..............( પાંચ મિનિટ શાંતિથી પસાર થઈ ...મને નવાઈ લાગી ક્યાંક એપ કામ કરતું બંધ તો નહોતું થયું ને.. ? હું વિહવળ બની ગઈ... શું પેલી સ્ત્રી આપઘાત કરશે ? પણ તે તો સ્થિર બેઠી હતી કિનારે અથડાતી લહેરોની આવનજાવન જોતી ત્યાં...)

હંમેશ આમ વિચારો રોકી શકાય તો....આ મોજાંની જેમ સુખને દુખ આવેને જાય છે. એ ફિલોસોફી મને ખબર છે છતાં વિવેકની બાબતે કેમ હલી જાઉં છું ? મા બાળપણમાં ગુજરી ગઈ.. તેનો ચહેરો યાદ નથી. પિતાએ બીજા લગ્ન કર્યા .. સાવકી મા ખરાબ નહોતી. પરંતુ તેની સાથે કોઈ માયા બંધાઈ નહી કે ન તો એને પણ મારી સાથે મમતા વધારી. એક ડિસટન્સ સતત અમારી વચ્ચે રહ્યું. ક્યારેય અમે તેને ઓછું કરવાનો પ્રયત્ન ન કર્યો. પ્રેમ અને હુંફની ખોટે મને પોતાનામાં રહેતી કરી. ભગવાનને મેં મારા મિત્ર બનાવ્યા અને તેમની સાથે સંવાદ સાધ્યો. મારી ફરિયાદો, અભાવો બધા જ તેમને આંસુઓ સાથે ધરતી. મારી પાસે જે હોય તે જ તો આપી શકું. આજે હું મારી જાતને ધરાવવા આવી છું. પણ કદાચ હિંમત નહી થાય..... શું કરું તે સૂઝતું નથી. ન તો મારામાં એકલા જીવવાની હિંમત છે ન તો મરવાની હે ભગવાન આ કેવી વિડંબણા.. અને ન તો તે મને કોઈ એવી વ્યક્તિ આપી જીવનમાં કે તેની સામે મારું હ્રદય ખોલી શકું. જેમ મીના, પિંકી કે સ્મિતા મારી સામે પોતાની વાત કહી શકે છે અને તેમને સલાહ, હિંમત આપી શકું છું. શું કરું ? મને જ મારી સલાહ લેવાનું કહું ? વાહ..( તેના ચહેરા પર આછી સ્મિતની રેખા ફરકી ગઈ) આજે તો સમુદ્ર શાંત છે હું અશાંત છું. કેમ મારા અશાંત મનની અસર કોઈ ઉપર નથી થતી ? કોલેજમાં ગઈને હોર્મોનના બદલાવ સાથે પ્રેમ પણ થયો. એ લાગણીઓના પુરમાં એકલતાનું અંધારુ ઓજપાઈ જતું. પરંતુ, શોધ મારી જાણે શાશ્વત પ્રેમની હતી. મારો રસ બીજી વ્યક્તિમાંથી થોડા જ સમય બાદ ઊડી જતો. પુરુષો મને કંટાળાજનક લાગવા માંડ્યા. નક્કી કર્યું કે બસ હવે પ્રેમમાં ન પડવું. ભણીને ખૂબ કમાવું અને મારી આગવી દુનિયા રચવી. ત્યાં તો વિવેકની ઓળખ થઈ. પહેલી જ નજરે પ્રેમ થયો. અમે બન્ને અનુભૂતિના આગવા પ્રદેશમાં વિચરવા લાગ્યા. પીડાઓ સાથે એને પણ નાતો હતો એટલે અમે એકમેકના પ્રદેશને પામી શકતા. સમજી શકતા. એકમેકમાં પરોવાયેલા ત્રીસ વરસ ક્યાં પસાર થયા તે ખ્યાલ પણ ન આવ્યો. ત્યાં અચાનક .... શ્વેતાનો પ્રવેશ ક્યાંથી ને કેમ થયો તે સમજાયું નહી.

વચ્ચેના ત્રીસ વરસમાં બાળકો હતા. તેમને પાંખો આવીને ઊડી ગયા. થયું હવે ફરી એકમેકની સાથે ઘુંટર ઘું કરીશું. ફરીને એકમેકમા પરોવાઈને પ્રેમના પ્રદેશમાં વિહરીશું. અચાનક મને દેખાયું કે હું તો સાવ એકલી છું. વિવેક તો શ્વેતાની સાથે પ્રેમના પ્રદેશને ખેડી રહ્યો છે. ત્યાં હું નથી ...મારો ચહેરો આયનામાં જોયો તો વાળમાં પ્રવેશી રહેલી આછી સફેદી અને મોંઢા પર કાળની કરચલીઓ અને શરીરની સ્ફુર્તિ રહી નહોતી તે અનુભવાયું. શ્વેતા મારા કરતાં યુવાન, તાજગીસભર કદાચ યયાતિની માફક તે વિવેકમાં નવું યૌવન ભરી રહી હતી. નવી માની જેમ નવી પ્રેમિકાએ મને અભાવ અને એકલતાના સમુદ્રમાં ફંગોળી દીધી. ત્યારે તો મારામાં જોમ હતું દુનિયા સામે લડી લેવાનું... હાર ન માનવાનું.. હવે આદત પણ નથી રહી અને હામ પણ. મારું વાંચન, સમજણ બધું જાણે બાષ્પીભવન થઈ ગયું. રહી ગયું ખારું ઝેર જેવું જીવતર... શ્વેતામાં સમજણ અને સંવેદનશીલતા ખૂબ છે એવું પ્રોફેસર વિવેક કહેતા હતા ત્યારે ખ્યાલ ન આવ્યો કે તે વિવેકમાં રહેલા પુરુષ મનને સમજી, સંવેદી શકે છે. મારામાં રહેલી સ્ત્રીના મનને નહી. ખેર..... ફિનિક્સ પંખીની જેમ ફરી ઊભી થઈ હું ઊડવાનો પ્રયત્ન કરીશ મારા આગવા આકાશમાં....પીડા સહન નહીં જ થાય તો આ મારો પ્રિય સમુદ્ર છે જ... તેના પાતાળલોકમાં કદાચ પીડા વિનાનો પ્રદેશ જરૂર હશે....

03:37
0 Comments

પુરુષને પ્રેમ કરી શકાય છે ખરો? 31-3-15

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

પતિ - તું મને સ્પોર્ટસની ચેનલ નહીં જોવા દે તો ....

પત્નિ - તો... શું ?

પતિ - તો હું જોઈ લઈશ ....

પત્નિ - શું જોઈ લેશો ?

પતિ- જે ચેનલ તું જુએ છે તે ....

આવા જોક વોટ્સ એપ અને સોશ્યલ મીડિયા પર વર્લ્ડકપ સમયે ફરતા હતા. હસવું પુરુષોને ય આવતું હતું ને સ્ત્રીઓને પણ. કારણ કે આમાં સત્ય કેટલું તે બન્ને જણ જાણતા હોય છે. મોટેભાગે ઘરમાં ચલણ પુરુષોનું જ હોય છે. પુરુષોનો વાંક હોય જ નહીં તે ગળથૂથીમાંથી પીવડાવવામાં આવતું હોય છે દરેક બાળકને તે પછી સ્ત્રી હોય કે પુરુષ. સફળતા ત્યારથી જ એના ખોળામાં આવી પડે છે. સ્ત્રીના ભાગે સફળતામાં અને અસફળતા બન્નેમાં અપયશ આવ્યો છે. બુલશીટ કહીને લેખ વાંચવાનું બંધ કરો તો શક્ય છે કે તમે મારી વાતથી સહમત છો પણ સ્વીકારી નથી શકતા. પુરુષોની આ પહેલી ખાસિયત હોય છે કે સ્ત્રી દ્વારા કહેવામાં આવતું સત્ય અહમને જચતું નથી. માર્ચનો અંતિમ દિવસ છે એટલે હિસાબ સરભર કરવા માટે પણ મારે આ લેખનો સૂર બદલવો છે. કેટલુંક ન કહેવાયેલું સત્ય કહી દેવું છે. દરેક પરણેલો પુરુષ એવું જતાવશે કે તે પત્નિથી કેટલો ડરે છે. હકિકતમાં વાત એનાથી ઊંધી હોય છે જો પત્ની કે પ્રેમિકા ડરાવે તો નહીં પણ ડરીને ય ન રહે તો પતિ કે પ્રેમી વધુને વધુ એવું સાબિત કરવાનો પ્રયત્ન કરશે કે તે કેટલો ભયભીત છે. એટલે જ મોટાભાગના જોક પત્નીને ખરાબ જ ચિતરે છે.

પુરુષો હંમેશ કહે છે કે સ્ત્રીને જાણવાનો પ્રયત્ન ન કરવો જોઈએ. કારણ કે મોટાભાગના પુરુષોને સ્ત્રીના શરીર સિવાય તેની બુદ્ધિમતામાં રસ હોતો નથી. અથવા કહો કે તેમની સમજ અને શક્તિથી તેઓ ડરતા હોવાને કારણે સતત તેને ક્ધટ્રોલમાં રાખવાનો પ્રયત્ન કરે છે. પછી તે ઘર હોય કે ઓફિસ. તે છતાં તેમને રસ હોય છે કે સ્ત્રીઓ તેમના વિશે શું વિચારે છે. અને જ્યારે જાણી જાય છે ત્યારે તેઓ સ્ત્રીઓને મેનિપ્યુલેટ કરે છે. આ ચર્ચા ચાલી રહી હતી પુરુષોની સાથે તો તેઓ તરત જ બોલી ઊઠશે..... ડોન્ટ ટોક નોનસેન્સ .... પછી તરત જ પૂછશે ઓકે... કહી દો કે કઈ રીતે અમે પુરુષો સ્ત્રીને મેનિપ્યુલેટ કરીએ છીએ ? મોટાભાગની સ્ત્રીઓ ભ્રમને સેવે છે કે તેઓ પુરુષને પ્રેમ કરે છે. પુરુષ ગમે તેટલો તેને નકારતો હોય, મારતો હોય, ઉતારી પાડતો હોય, દારૂ પીતો હોય કે બીજી સ્ત્રી સાથે સંબંધ ધરાવતો હોય તો પણ સ્ત્રી પુરુષને છોડતી નથી. આસપાસ નજર કરશો તો દેખાશે કેટલાય મૃતપાય લગ્નજીવન વેંઢારાઈ રહ્યાં હશે. સ્ત્રી પુરુષ વિના જીવી શકતી નથી એ તેની પોતાની માન્યતા હોય છે જે તેનામાં રોપવામાં આવી હોય છે. સમાજમાં પુરુષ વિનાની સ્ત્રીની હાલત શું હોય છે આપણે તે જાણીએ છીએ. એટલે પુરુષ ગમતો હોય કે ન ગમતો હોય.... તેની સાથે પ્રેમના નામે બાંધછોડ કરીને જીવવાની શીખ સ્ત્રીને તેની માતા તરફથી જ આપવામાં આવી હોય છે. આમ સ્ત્રી પુરુષ વિના જીવી નથી શકતી એ સમજાય ત્યારે પુરુષ તેને મેનિપ્યુલેટ કરવા લાગે છે. અને સ્ત્રીઓ પણ એ મેનિપ્યુલેશનને સ્વીકારી લે છે કે પુરુષો તો આમ જ વર્તે. એમ પણ વિચારે કે પુરુષ તેને પ્રેમ કરે છે એટલે જ તો સાથે રહે છે. હકિકતમાં પુરુષને પોતાના દરેક કામ સસ્તામાં અને મફતમાં કરી આપે અને સાથે સતત પોતે કેવો મહાન છે તે સાબિત કરી શકે તે માટે સ્ત્રીની જરૂર હોય છે. જરૂરિયાતોને પ્રેમનું નામ આપીને ચલાવવામાં આવે છે. પુરુષને સ્ત્રીની કોઈ વાત સાંભળવામાં રસ નથી હોતો તે જગજાહેર છે. ફક્ત તે જ્યારે સેક્સ માટે ના પાડે ત્યારે સ્ત્રી શું કામ ના પાડે છે તે જાણવું હોય છે. ના સ્વીકારવી તેના પુરુષત્વના અહમને ઠેસ પહોંચાડે છે. બાકી પુરુષને પ્રેમી બનવા કરતાં બાળક બની રહેવું ગમે છે. માતાની જેમ તેની પત્ની તેને જમાડે તે પહેલી ફેન્ટસી દરેક પુરુષને હોય છે. તેના દરેક કામ વગર કોઈ સવાલ પૂછે કરે અને તેના દરેક ટેન્ટ્રમને ચલાવી લે તેવી સ્ત્રી પુરુષને જોઈતી હોય છે.

જો તેવું નથી બનતું તો પુરુષને સ્ત્રીમાં સતત કોઈ ખરાબી કે ખામી દેખાય છે. ઓફિસમાં પણ સાથે કામ કરતી સ્ત્રી કાળજી લે તો તેને ગમે છે. પુરુષ તેની કાળજી લેનાર દરેક સ્ત્રીના પ્રેમમાં પડી જવા તૈયાર હોય છે. અને સ્ત્રીને પોતાની સલામતી પુરુષને માની લીધેલો પ્રેમ કરવામાં લાગે છે. વાસ મારતો કે વાળવાળો કે પછી પોતાને કંઈક માનતો પુરુષ પણ સ્ત્રી ચલાવી લે છે. કારણ કે તેને ફક્તને ફક્ત સલામતી અનુભવવા પુરુષ નામની ઢાલ જોઈતી હોય છે. જો સ્ત્રીઓને પુરુષ વિના ચાલે કે પુરુષોની કમીઓ કે દાદાગીરી ચલાવી ન લે તો સમાજનો ચહેરો બદલાઈ જઈ શકે છે તે પુરુષોને સારી રીતે ખબર હોય છે. એટલે જ સ્ત્રીઓની મુર્ખામી જેવી માનસિકતાને ક્યારેય બદલવાના પ્રયત્નો પુરુષ કરતો નથી. પ્રેમતો બસ ફક્ત અહીં નામનો જ હોય છે.

સ્ત્રીઓ ફેક ઓર્ગેઝમની જેમ મોટેભાગે પોતાના પતિને પ્રેમ નથી કરતી હોતી છતાં સાથે રહીને પુરુષની કાળજી રાખીને તેને પ્રેમ કરતી હોવાનો ડોળ કરી શકે છે. અને જે એમ નથી કરતી તે એકલી પોતાના ટર્મ્સ એન્ડ કન્ડિશન્ડ પર રહી શકે છે. પુરુષને પોતે કેવો કેરફ્રી છે અને પત્નીને કેવો ચલાવી લે છે તે પોતાના મિત્રો સમક્ષ કહેવું ગમે છે. હકિકતમાં આવા પુરુષોને ખબર હોય છે કે પોતાને સ્ત્રી ચલાવી લેતી હોય છે. જો પોતે કમાતો હોય તો શા માટે તે રસહિન કે ભાંગી પડેલા લગ્નજીવનમાં રહે છે ? કારણ કે તેના દરેક કામ કરી આપતી સ્ત્રીની તેને જરૂર હોય છે. જો એવી બીજી સ્ત્રી મળી જાય તો તે છોડીને જતો ય રહે છે તેવા દાખલા સમાજમાં અઢળક છે. સ્ત્રી ભાંગેલા લગ્નો ચલાવી લે છે કારણ કે તેને એકલા રહેવાની આદત નથી હોતી... લગ્ન વગર કે પુરુષની કમાણી વિના તે બાળકોને ઉછેરી નથી શકતી. બાળકો પણ તે એટલે કરતી હોય છે કે પુરુષ તેને પ્રેમ કરતો રહે તેના બાળકોની મા તરીકે. માતૃત્વ અને ત્યાગ એ બે બાબતને જેટલી મહાન આલેખવામાં આવે છે તે હકીકતમાં હોતી નથી. પ્રેમ કોઈ બહાનાનો મોહતાજ નથી હોતો. પણ જે લગ્નમાં સાચો પ્રેમ નથી હોતો તે બહાનાઓની છેતરામણી હેઠળ વેંઢારાતા હોય છે. લગ્નેતર સંબંધોમાં બીજી સ્ત્રીને ચાહી શકનાર કે બીજા પુરુષને ચાહી શકનાર સ્ત્રી મોટેભાગે પોતાને ને એકબીજાને છેતરતાં હોય છે. શરીરના સંદર્ભ વગર પ્રેમ કરી શકે એવાં સ્ત્રી પુરુષો ભગવાને બનાવ્યાં હોય તો ખબર નથી. કારણ કે મારી જાણમાં નથી. હા મિત્રતા કદાચ શક્ય બને છે પણ તો એ બાબત ખાનગીમાં નથી કરવામાં આવતી. પુરુષ ક્યારેય પોતાની પત્નીનો પુરુષ મિત્ર સ્વીકારી નહી શકે પણ સ્ત્રી પુરુષની સ્ત્રી મિત્રોને સ્વીકારે એવો દંભ ભારતીય પુરુષોમાં ભારોભાર હોય છે. હા પુરુષો બીજા સમક્ષ કહેશે જરૂર કે મને તો મારી પત્નીને પુરુષમિત્ર હોય તો કશો જ વાંધો નથી. એટલે જ પરિણીત સ્ત્રીઓને પુરુષમિત્રો મોટેભાગે હોતા નથી અને હોય છે તો તે મિત્ર કરતાં કશુંક વધુ હોવાની શક્યતા પણ નકારી શકાતી નથી. ૯૦ ટકા સ્ત્રીઓ ફેક ઓર્ગેઝમ એટલે કે પોતાને સંતોષ થયો એવું જતાવે છે. ને સતત અસંતોષમાં જીવે છે. યા તો તેમને સેક્સમાં કે પુરુષમાં ઘર કે બાળકો(દેખીતી સલામતી) સિવાય કોઈ રસ હોતો નથી. જો પ્રેમ હોય તો સ્ત્રી સહજતાથી પોતાના અસંતોષને જાહેર કરી શકે છે. કારણ કે ઓર્ગેઝમ સિમ્બોલ છે સંતોષનું, પરિતૃપ્ત જીવનનું.

સુખે હોઠોસે હી હોતી હૈ મીઠી બાતેં,

પ્યાસ બુઝ જાયે તો લહજે બદલ જાતે હૈ.

03:17
0 Comments

સર્પિલો ઠંડો સ્પર્શ ......24-3-15

આજની નારી(Article published in Divya bhaskar)

ટ્રેનની લાંબી મુસાફરીમાં સામેની બર્થ પર એક મહિલા બેઠી બેઠી મેગેઝિન વાંચી રહી હતી. જોયું તો તે વાંચતા વાંચતા બારી બહાર જોતાં વિચારોમાં ખોવાઈ ગઈ. તેની આંખોના કિનારે કેટલાક આંસુ બહાર આવવા મથી રહ્યા હતા અને તે એને રોકવા મથી રહી હતી. મારાથી વિચારોને સાંભળવાનું એપ દબાઈ ગયું ને જે સંભળાયું તેનાથી હું પણ આઘાત પામી ગઈ.

તે રાત હું ક્યારેય ભૂલી નહી શકું... જ્યારે પહેલીવાર મારા સ્તન પર એ હાથ અનુભવ્યો હતો. ભયાનક અનુભવ હતો. એ ચહેરો જોઈને મારી ચીસ પણ ગળામાં ઠીંગરાઈ ગઈ હતી. એ પછી રાતોની ઊંઘ ઊંડી ગઈ હતી. મારું ઘર ખોવાઈ ગયું ને હું ક્યાંક અજાણ્યાઓની વચ્ચે આવી ગઈ હોઉં તેવું લાગ્યું. મને જાગેલી જોઈને તેઓ જતાં રહ્યા પણ હું સૂઈ ન શકી. બીજે દિવસે અમે એકબીજાની આંખોમાં જોઈ ન શક્યા. રોજ સવારે હું જ તો પપ્પાને ચા આપતી હતી. મસ્તી કરતી. તે દિવસે મને ચુપચાપ બેસેલી જોઈ મમ્મી બોલી...હું થયું છે.... અને મારી આંખોમાંથી આંસુની ધારા વહી ચાલી... ફ્રોકમાં પગ વાળીને મોઢું તેમાં નાખીને રોવા લાગી.

વારે વારે મમ્મી પૂછતી રહી પણ હું કહી ન શકી. મમ્મીનો સ્વભાવ જરાય પ્રેમાળ નહતો. પપ્પા કેટલા પ્રેમાળ હતા. મમ્મીને છણકાં ને ફરિયાદો કર્યા સિવાય બોલતા ફાવતું જ નહી. ભણેલી નહોતી. અને પપ્પા પ્રત્યે તો તે વડચકાં જ ભરતા વાત કરતી. અત્યાર સુધી તો હું હસતી પપ્પાની સાથે કે મમ્મીને ત્રાસવાદી સંગઠનમાં મૂકી આવવી જોઈએ. પણ આજથી મારું જીવન બદલાઈ ગયું ત્રાસવાદી મમ્મી નહી પણ પપ્પા લાગી રહ્યા હતા. તેમની નજરો પણ મને વાગી રહી હતી. તે દિવસે આખ્ખો દિવસ મમ્મી પૂછતી રહી ... શું થયું છે તને ભસતી કેમ નથી... મોંમા મગ ભર્યા છે..... પણ શું કહું સમજાતું નહોતું. કેમ કહું કે રાત્રે પપ્પાએ .... શાળાએ જવાને બહાને ઘરમાંથી નીકળી શકી પણ સ્કુલમાં ભણવામાં મન ન લાગ્યું. મારી બહેનપણી ભારતીએ જ્યારે રિસેશમાં પૂછ્યું કે બીના શું થયું ત્યારે રડી પડી તેને વળગીને ... પછી એકાંત જગ્યાએ જઈને તેને મેં મારી વાત કહી તો ભારતી પણ અવાચક રહી ગઈ... તેને પણ શું કહેવું તે સમજાયું નહી. પછી કહે બીના તારે મમ્મીને વાત કરવી જ જોઈએ. અને રાત્રે તું મમ્મીની સાથે સૂઈ જજે. તારા ભાઈ બહેનો સાથે નહી. પણ મમ્મી નહીં માને તો... ? કહી તો જો કહેતાં ભારતીએ મારા આંસુ લૂછ્યા હતા. સાંજે ઘરમાં પગ મૂકતાં મન ભારે થઈ ગયું હતું. રોજ તો થતું કે ક્યારે ઘરે જઉં પણ .... પહેલીવાર મન થયું હતું કે મોત આવી જાય તો સારું. મરવાની હિંમત મારામાં નહોતી પણ જીવતી ય ક્યાં હતી ? મમ્મીને વાત કરી તો પહેલાં મમ્મી મને એકીટશે જોઈ રહી. પહેલીવાર મમ્મીએ ચીસો પાડીને રિએકશન ન આપ્યું. ચુપચાપ કામ કરવા લાગી. રાત્રે પપ્પા ઘરે આવ્યા ત્યારે ભાઈ બહેનો સૂઈ ન જાય ત્યાં સુધી વાતાવરણ ભારે રહ્યું હતું. બે જ રૂમમાં રહેતાં અમે સીપી ટેન્ક પર. બીજા રૂમમાં મમ્મી અને પપ્પા વચ્ચે ઝઘડો ચાલી રહ્યો હતો. સંભળાતુ નહોતું પણ મમ્મી પાછી આવીને અમારી બાજુમાં સૂઈ ગઈ હતી. હું સૂઈ ન શકી... વારે વારે મને એ સ્પર્શ યાદ આવતો હતો. તે દિવસથી ઘરનું માહોલ બદલાઈ ગયું હતુ. પપ્પા મને બહેલાવવાની કોશિશ કરતા હતા પણ તે દિવસ બાદ ક્યારેય તેમની સાથે નજર મિલાવી ન શકી. માંડ છ મહિના વીત્યા અને દશમા ધોરણની પરિક્ષા આપતા પહેલાં તો મારા લગ્ન નક્કી કરી દીધા. હાશ થઈ હતી મને.... કે એ ઘરમાંથી તો જવા મળશે.

એ લાગણીઓ કેવી હોય તે હું ક્યારેય લખી ન શકી... પણ આજે આ મેગેઝિન વાંચતા સમજાયું કે મારા જેવી બીજી અનેક સ્ત્રીઓ છે. બાકી અત્યાર સુધી હું મારી જાતને દોષી માનતી હતી. મમ્મીની આંખોમાં પણ એવો જ કોઈક ભાવ વાંચવા મળ્યો હતો. એક જ દિવસમાં મેં મમ્મી , પપ્પા અને ઘરની સલામતી ખોઈ દીધા મારા કોઈ જ વાંક વગર. સ્ત્રી તરીકે જન્મવું એ જ મારું ગુનો હતો. તે દિવસથી મને મારા શરીર પ્રત્યે સુગ ચડતી હતી. લગ્ન પછી વિનય અડક્યો તો મારાથી ચીસ પડાઈ ગઈ. તેને મારવા લાગી. વિનય અવાક અને પછી ગુસ્સે થઈ મોં ફેરવી સુઈ ગયો. બીજા દિવસે તેણે કહ્યું કે તું તારા ઘરે જતી રહે. ત્યારે હું રડતાં એના પગે પડી હતી. ભૂલ થઈ કહી મેં માફી માગી ને સંસાર સાચવી લીધો.... પણ વિનય ક્યારેય મારાથી ખુશ થઈ શક્યો નહી. તેને બીજી સ્ત્રીઓમાં વધુ રસ પડતો મારા કરતા. પણ હું શું કરું.... મારા શરીર પ્રત્યે મને ક્યારેય પ્રેમ થયો જ નહી... મારી જાતને મેં હંમેશા હીન સમજી છે. પપ્પા અચાનક હાર્ટએટેકથી ગુજરી ગયા ત્યારે મને અંદરથી એક જાતનો આનંદ થયો હતો. રડી તો ત્યારેય હતી પરંતુ, એક છુટકારાનો અનુભવ થયો હતો. અને એ પછી જ હું પિયર રહેવા જતી થઈ. કેવું કહેવાય કે મારા જેવી અનેક સ્ત્રીઓ છે હે ભગવાન તું આવું કેમ કરતો હશે ?

04:37
0 Comments

શું લગ્ન એટલે પ્રેમનો ધી એન્ડ? 24-3-31

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

પ્રિતેશના લગ્નની વર્ષગાંઠ પર સૌરવે તેની પીઠ ઉપર ધબ્બો મારતાં કહ્યું કે આજે તો બે મિનિટનું મૌન પાળવાનું ને.... પછી મિતેશ સામે આંખ મિચાકારતાં કહે અને કાલે દારૂની પાર્ટી ગમ ગલત કરવા માટે.. અને દરેક જણ ખડખડાટ હસી પડ્યા. ઓફિસમાં લંચ અવરમાં આવી મજાક ચાલતી રહે. કેટલા વરસ થયા મિતેશે પૂછ્યું...બાવીસ વરસ ... હજી બીજા વીસ વરસતો આરામથી સાથે જીવી શકાય..પ્રિતેશે જરા ગંભીરતાથી કહ્યું.

પુરુષોને કમિટમેન્ટથી ડર લાગે છે તે આજની પેઢીની વાત છે. આજે જે પચાસ વરસના છે તેમના જમાનામાં કે તેમનાથી મોટી ઉંમરનાના જમાનામાં લગ્ન એટલે જન્મો જન્મ નહીં તો ય આ જન્મમાં તો એકદૂજે કે લિયે ખરું જ. લગ્નના સાત વરસ બાદ બોરિયત આવી જાય અને પછી ત્રીજી વ્યક્તિની જરૂર ઊભી થાય. આવી થિયરીઓ પશ્ર્ચિમી વિચારધારાની છે. હવે આપણે પણ પશ્ર્ચિમી રહેણીકરણી અને વિચારધારાને જ અનુસરી રહ્યા છે. ત્યારે લગ્નસંસ્થામાં પણ ફેરફાર આવી રહ્યા છે. પહેલાં અફેરની વાતથી લોકોને નવાઈ લાગતી. છૂટાછેડાના આંકડાઓ અને કારણો આંચકા આપતા હતા. આજે ખૂબ જ સહજતાથી છૂટાછેડા કે લગ્નેતર સંબંધોનો સ્વીકાર કરી શકાય છે. કેટલીક બિન્દાસ સેલિબ્રિટીઓ પોતાના લગ્નેત્તર સંબંધોની વાત કહેતા શરમાતી નથી કે ન તો તેને કારણે તેમની લોકપ્રિયતામાં ઘટાડો થાય છે. પ્રેમના પાઠ આવી સેલિબ્રિટિઓ ભણાવે તે પણ લોકોને ગમે છે કારણ કે હજી પણ આપણે ત્યાં લગ્નેત્તર સંબંધોની વાત ગલગલિયાં કરાવે છે. રોમાંચિત કરે છે. એટલે પ્રેમ એ ફેન્ટસી બનીને જ રહી જાય છે. લગ્ન બાદ પ્રેમ હોઈ શકે નહીં કે લગ્ન બાદ પ્રેમની કહાણી શરૂ થાય એ વાત અજાણતાં જ આપણને મજાક લાગે છે. અને કોઈ કહે કે ખરો પ્રેમ લગ્ન બાદ જ શરૂ થાય તો વાત હજમ થતી નથી. એટલે જ દરેક લવસ્ટોરી લગ્ન થતાં પૂરી થઈ જાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કારણ કે પ્રેમની પરિભાષા લગભગ વિસરાઈ ગઈ છે.

લગ્નની શરૂઆતમાં થતો રોમાંચ કે થ્રિલનું સમય જતાં સ્વરૂપ બદલાય છે. તેને બોરડમ તરીકે જોવામાં આવે છે. મોટેભાગે પુરુષોને એમાં બોરડમ અનુભવાય છે કારણ કે સ્ત્રીઓ ઘર, બાળકો, વ્યવહાર અને જો કારર્કિદી હોય તો તેમાં વ્યસ્ત હોય છે. ઘર, બાળકો અને સલામતી તેમને પરમતૃપ્તિનો અહેસાસ કરાવી શકે છે. જ્યારે પુરુષોનું ટેસ્ટટરોન સતત નવા સાહસ પ્રત્યે તેને દોરે છે. તે છતાં પ્રેમ એક જ એવી બાબત છે જે પુરુષોને લગ્નજીવનમાં બાંધી રાખે છે.

આપણો જન્મ પ્રેમ કરવા માટે જ થયો છે. પ્રેમ વિશે સંશોધન કરનાર અને અનેક પુસ્તકો લખનાર હેલન ફીશર કહે છે. અનેક સંશોધન થયા છતાં પ્રેમએ સાયકોલોજીસ્ટ માટે ય હજી રહસ્યમય રહ્યો છે. તેની અનુભૂતિ થઈ શકે છે પણ તેને સમજાવી નથી શકાતો. ખરી લવસ્ટોરી શરૂ થાય છે લગ્નના સાત વરસ બાદ જ્યારે તમને એકબીજાની આદત પડી ગઈ હોય છે. સ્પર્શ આહ્લાદક લાગી શકે છે પણ ઝણઝણાટી પેદા નથી કરતો. બંધ આંખે પણ જીવનસાથીના દરેક ભાવ વાંચી શકાતા હોય. તે સમયે શરૂ થાય છે ખરો સાથ જે માટે બે વ્યક્તિ એકબીજા સાથે જોડાઈ હોય છે. એકબીજા સાથે રહેતી હોય છે. પણ જો પાયો જ ખોટો હોય તો તેમાં પ્રેમની ઈમારત ચણાઈ નથી શકતી. તમે જે ગુણોની અપેક્ષા રાખી હોય તેવા ગુણો જન્માક્ષર કે સામી વ્યક્તિમાં ન હોય પરંતુ, જો તેમાં પ્રેમ હોય છે તો તે લગ્નજીવન તૂટતું નથી. કે તેમાં વરસો બાદ પણ ઓછપ લાગતી નથી. પ્રેમ, લગ્ન અને સંબંધો વિશે સંશોધન કરનાર પશ્ર્ચિમી વૈજ્ઞાનિકો પણ કહે છે કે તમે પરણેલા હો અને જીવનસાથીના પ્રેમમાં હો તે માનસિક સ્વસ્થતાની નિશાની છે.

આપણને દરેકને જાણવું હોય છે આ રહસ્ય કે લાંબા લગ્નજીવન બાદ પણ દંપતી વચ્ચે પ્રેમ હોઈ શકે. દરેક પુરુષોને આ બાબતે રસ પડે એવા સંશોધન વિશે અહીં વાત કરીએ.

જીવનપર્યંત પ્રેમ કરવો શક્ય છે - છૂટાછેડાના કિસ્સાઓ વધી રહ્યા છે અને એકસ્ટ્રા મેરિટલ અફેર પણ વધી રહ્યા હોવા છતાં ૨૦૧૨માં થયેલા એક સંશોધન વિશે જાણવા જેવું છે. આ સંસોધનનું પેપર સોશ્યલ સાયકોલોજી અને પર્સનાલિટી સાયન્સમાં છપાયું છે. તેમાં લખ્યું છે કે ૩૦ કે ૪૦ વરસથી પરિણીત ૩૫ ટકા પુરુષો અને ૪૦ ટકા સ્ત્રીઓએ કબૂલ્યું કે તેઓ આજે પણ પોતાના સાથીને એટલી જ તીવ્રતાપૂર્વક ચાહે છે. ૨૦૧૧ની સાલમાં સોશ્યિલ કોગ્નેટિવ એન્ડ અફેક્ટિવ ન્યુરોસાયન્સ જર્નલમાં એક રિસર્ચ પેપર કહે છે કે એવો અભ્યાસ હાથ ધરાયો કે જેઓ ૨૧ વરસથી પરણેલા હતા અને પ્રેમમાં હતા તેવી વ્યક્તિના મગજની એક્ટિવિટી અને હજી તાજા પ્રેમમાં પડેલી વ્યક્તિના મગજની એક્ટિવિટીમાં શું ફરક છે. પણ વૈજ્ઞાનિકોના આશ્ર્ચર્ય વચ્ચે બન્નેમાં આ એક્ટિવિટી સરખી જોવા મળી હતી. બન્નેના ડોપામાઈન એરિયામાં ગતિવિધી જોવા મળી હતી જે પ્રેમીઓમાં જ જોવા મળે છે. તેનાથી સાબિત થયું કે દંપતી ફક્ત એકબીજાને પ્રેમ કરે છે એટલું જ નહીં પણ તેઓ લાંબા સમય સુધી પ્રેમને અનુભૂતિ પણ કરી શકે છે.

બશર્તે પ્રેમ હોવો જોઈએ. પ્રેમ લગ્ન પહેલાં થાય કે લગ્ન પછી થાય તે મહત્ત્વનો નથી. તમે જ્યારે શરૂઆતમાં પ્રેમમાં હો છો ત્યારે તમારી પ્રેમિકા સિવાય બીજી કોઈ જ સ્ત્રી સુંદર , સારી કે આકર્ષક લાગતી નથી.પ્રેમમાં આંધળા થઈ ગયા હો તેવો જ ભાવ લાંબા સમય બાદ પણ અનુભવાય તે શક્ય છે. કારણ કે તમે પ્રેમમાં છો. તમને ત્યારે તેની દરેક ખામી, ગુણ અવગુણ સાથે એ વ્યક્તિને ચાહો છો. જ્યારે તમને ગુણ કે અવગુણ જ દેખાય છે ત્યારે અંતહીન ઝઘડા શરૂ થાય છે. નહીં તો નાની મોટી તુંતું મેંમેં જરૂર થાય પણ એકબીજા વિના તેઓ જીવી ન શકે.

નોટબુક નામની અંગ્રેજી ફિલ્મ યાદ આવે છે. નાયક નાયિકા એકબીજાને અનેક સંઘર્ષો બાદ પામે છે. લગ્ન કરે છે. પણ જ્યારે વૃદ્ધત્વ આવે છે તો નાયિકાને અલ્ઝાઈમર થાય છે. અને તે પતિને પણ ભૂલી જાય છે. પણ પતિ તેના ધિક્કાર અને અજાણપણાને સ્વીકારીને સતત તેને અનુકૂળ રીતે પ્રેમ કરે છે. તેની સેવા કરે છે. તેની પત્ની મૃત્યુ પામે છે ત્યારે તેનું પણ હ્રદય બંધ પડી જાય છે. આ ફિલ્મના કેટલાક દ્શ્યો બર્ફી ફિલ્મમાં લેવામાં આવ્યા છે.

સાયકોલોજી ટુડેમાં અભ્યાસ થયો છે કે લાંબા સમય સુધી એકબીજાને ચાહનાર દંપતી સતત સાથે નવા અખતરા કર્યા કરશે. તેઓ જીવનને એકધારું રસહિન નહીં બનવા દે. તેઓ નિત નવી પ્રવૃત્તિઓ અને એકબીજાની સાથે વિકાસ કરતાં રહેશે. જેથી જીવન ધબકતું રહે. જ્યારે પ્રેમનો અભાવ હોય ત્યારે જ જીવન રસહિન બની જાય છે. રસ કે આનંદ સિવાયનું જીવન ફક્ત તડજોડ હોય છે. પુરુષ પણ પ્રેમ કરે છે તો પોતાની પત્નીને ગુણ અવગુણ સાથે ચાહે છે. તે ક્યારેય બીજી વ્યક્તિ સાથે પોતાની પત્નીની સરખામણી નહીં કરે. આપણને ક્યારેક એવું નથી લાગતું કે પેલા પુરુષે શું જોઈને આવી સ્ત્રી સાથે પ્રેમ કર્યો ? પણ દરેકને ઐશ્ર્વર્યા રાય કે એન્જલિના સાથે પ્રેમ નથી થતો. પ્રેમ હોય એટલે જ એમ થાય કે એ વ્યક્તિ સતત સાથે રહે તો ગમે. તે દૂર જાય તે ન જ ગમે. તેનો વિરહ પણ ગમે ને તેનું મિલન પણ ગમે. પણ પ્રેમલગ્નમાં કે લગ્નમાં જ્યાં પ્રેમ હોય તેમનું જીવન એકબીજાના સાથમાં જ પરિપૂર્ણ હોય છે. જ્યારે એક વ્યક્તિ પ્રેમ કરતી હોય ને બીજી વ્યક્તિ પ્રેમ ન કરતી હોય તો તે સાથે રહીને પણ દુખી જ રહે છે. અથવા ફક્ત તડજોડ કરીને સાથે રહેતા હોય છે. માણસ પ્રેમ સિવાય રહી શકતો નથી એટલે પ્રેમની શોધ શરૂ થાય છે. પ્રેમ એટલે ફક્ત બાહ્ય દેખાવ નહીં પણ આંતરિક તૃપ્તિની અનૂભુતિ હોય છે. એટલે જરૂરી નથી કે દરેક લવ યુ કહેનાર તમને પ્રેમ કરતો જ હોય.

પ્રેમ કહ્યા વિના એકબીજાના સાથમાં અનુભવવાની સ્થિતિ છે. આવા દંપતીઓની એકબીજા સાથેની શારિરીક લાગણીઓ પણ મૃત્યુ પર્યત ધબકતી હોય છે. તેમાં ઉત્કટતા ફક્ત હાથ પકડવાથી પણ આવી શકે છે. મોટી ઉંમરે પણ તેઓ એકબીજાનો હાથ પકડવાની કે કિસ કરવાની ઉત્કટતા ટાળી નથી શકતા. પ્રેમ અભિવ્યક્ત થયા વિના રહી શકતો નથી.

23:13
0 Comments

હસતાં હસતાં રડી પડે ભૈ માણસ છે. 17-3-15

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

અરવિંદનો ચહેરો પડી ગયો. તે રૂમ છોડીને જવા માટે ઊભો થયો. કંઇક કહેવા મથી રહ્યો હતો ... તેણે બોલવાનું શરૂ કર્યું પણ વાક્ય પુરુ થાય તે પહેલાં તો તે ભાંગી પડ્યો, ક્યારનો તે આંસુઓ રોકવા મથી રહ્યો હતો પણ તે પણ તેના કહ્યામાં ન રહ્યા અને વહેવા લાગ્યા. હું (આસુતોષ) અને અંજલી (દમણિયા) તેને સાંત્વના આપવા મથ્યા. અંજલી પણ રડવા લાગી અને બોલી, આપણને સૌને શરમ આવવી જોઈએ... શું આ જ આપણે તેને આપી શકીએ ?

આસુતોષ ધ્વારા લખવામાં આવેલા પુસ્તકમાં ઉપરોક્ત લખાણ છે. વરસ પહેલાં કેજરીવાલ આમ આદમીની પાર્ટીમાં ભંગાણ થતા પાર્ટી છોડવા તૈયાર હતા એ જ રીતે ગયા અઠવાડિયે અરવિંદ કેજરીવાલ પાર્ટીનું પ્રમુખ પદ છોડવા તૈયાર હતા. તે જ મિટિંગ દરમિયાન અરવિંદે દુખ સાથે કહ્યું હતું કે હું રોબર્ટ વડેરા, મુકેશ અંબાણી કે નરેન્દ્ર મોદી સામે લડી શક્યો પણ પોતાની પાર્ટીની વ્યક્તિઓ સામે લડી નથી શકતો. અરવિંદ કેજરીવાલ બે વાર દિલ્હીમાં સરકાર બનાવી શકવાની ક્ષમતા પુરવાર કરી શક્યા પરંતુ, પાર્ટીની અંદરો અંદરની લડાઈમાં કે ભંગાણ પડતાં રોકી નથી શક્યા. તેઓ અનેકવાર રડી પડ્યા હોવાનું હાજર રહેલા નેતાઓ કહે છે.

જયન્ત પાઠકની પંક્તિઓ અહીં યાદ આવી જાય છે.

રમતાં રમતાં લડી પડે ભૈ માણસ છે.

હસતાં હસતાં રડી પડે ભૈ માણસ છે.

વરસ પહેલાં મે મહિનામાં જ્યારે ભાજપ નેતા નરેન્દ્ર મોદીએ ભાજપની બહુમતીથી જીત બાદ પાર્લામેન્ટના ઐતિહાસિક સેન્ટ્રલ હોલમાં પ્રથમ પ્રવચન આપતી વખતે આંસુને રોકવાના પ્રયત્નો કર્યા હતા. તે સમયે મોદી શું બોલ્યા હતા તે કદાચ કોઈને યાદ નહીં હોય પરંતુ, છપ્પનની છાતી ધરાવનાર મોદીની આંખો ભીંજાઈ હતી તે દરેકને યાદ હશે. એ જ સેશનમાં પહેલાં લાલકૃષ્ણ અડવાણી પણ રડ્યા હતા. પુરુષો પણ રડી શકે છે તેમાં હવે કોઈને નવાઈ નથી રહી. કારણ કે અનેક મહાનુભવોને આપણે રડતાં જોયા છે. પુરુષો રડે નહી તે બાબત હવે મિથ એટલે કે માન્યતા હતી એમ કહેવું પડે. અથવા લખવા માટે આ સારો ટોપિક બની શકે એમ છે. પરંતુ, હજી જાહેરમાં કોઈ પુરુષ રડે ત્યારે તેની ચર્ચા થાય છે. લોકોને કુતુહૂલ થાય છે. કારણ કે જાહેરમાં રડીને પોતાની લાગણીઓ વ્યક્ત કરવી એ હવે સહજતાથી સ્વીકારાય છે. પણ રડનાર માટે કે તેઓ જે તે સમયના સાક્ષી બને છે તેના માટે પણ ઓકવર્ડ પરિસ્થિતિ કેટલીકવાર પેદા થતી હોય છે.

અમેરિકાનો પ્રથમ બ્લેક રાષ્ટ્રપતિ બરાક ઓબામાની આંખમાંથી પણ પ્રેસિડેન્સિયલ ઇલેકશનની છેલ્લી સ્પીચ આપતાં આંસુની ધાર વહી રહી હતી. એટલું જ નહી. તેમની જીત બાદના પ્રથમ વક્તવ્ય સમયે પણ ઓબામાની આંખો ભીની થઈ હતી અને સાથે ત્યાં હાજર કે ટીવી ધ્વારા જોતાં શ્રોતાઓની આંખો પણ ભીની થઈ હતી. દુખમાં જ નહીં સુખમાં મોટાભાગના પુરુષો આંસુને રોકી શકતા નથી. અરવિંદ કેજરીવાલનું રુદન પીડામાંથી આવ્યું હતું પરંતુ, પીડામાં રડતાં પુરુષની સાથે મોટેભાગે કોઈને સહાનુભૂતિ નથી થતી. કારણ કે મર્દકો દર્દ નહીં હોતા એ માન્યતા જાણે અજાણે ભાગ ભજવતી હશે. પણ ખુશીમાં ભીની થતી આંખો પુરુષની પ્રતિભામાં વધારો કરે છે. ઓબામા પ્રેસિડેન્સિયલ ઇલેકશન જીત્યા બાદ પોતાના કાર્યકરોનો આભાર માનતી સમયે રડી પડ્યા હતા તેની નોંધ દરેક અખબાર અને ટેલિવિઝનવાળાએ લીધી હતી. તો પાર્લામેન્ટના પગથિયે માથું ટેકવીને દાખલ થયા બાદ પ્રથમવાર વક્તવ્ય આપતાં રડવાને ખાળવાના પ્રયત્નો અંગે પણ નોંધ લેવાઈ હતી.

આજે ભલે આમ આદમી પાર્ટી સાથે કેજરીવાલને યાદ કરવામાં આવે પણ આમ આદમીને મશહુર બનાવનાર કાર્ટુનિસ્ટ સ્વ. આર કે લક્ષ્મણ એક એવોર્ડ સ્વીકારતી સમયે જાહેરમાં ધ્રુસ્કે ધ્રુસ્કે રડી પડ્યા હતા. હાલમાં જ્યોતિન્દ્ર જૈન જે મ્યુઝિયોમોલોજીસ્ટ છે તેઓ પોતાના સ્વ. ભાઈ પવનકુમાર જૈનના પુસ્તક વિમોચન સમયે સ્ટેજ પર રડી પડ્યા હતા. તેમને અફસોસ હતો કે તેઓ ભાઈ જ્યારે જીવતા હતા ત્યારે તેમની નજીક નહોતા શક્યા. તેની સાથે સંવાદ નહોતા સાધી શક્યા. મોટેભાગે પુરુષો પોતાની લાગણીઓ પ્રદર્શિત કરી શકતા નથી. પ્રેમ કે કાળજી પણ તેઓ એક ડિસટન્સ સાથે કરતાં હોય છે. પરંતુ, જીવનમાં જ્યારે એ વ્યક્તિ ન રહે કે કોઈ આઘાત લાગે ત્યારે એ બાંધ તૂટી પડતો હોય છે. જ્યારે સામે પક્ષે વાત વાતમાં રડી પડતી સ્ત્રીઓ આવા પ્રસંગોએ કઠોર થઈ જતી હોય છે.

આપણે અનેકવાર આસપાસના લોકોની નિવૃત્તિના સમયે કે કોઈ આભાર માનતા આંખો ભીની થયેલી જોઈ હશે. સારી નરસી દરેક વાતે કેટલાકની આંખો ભરાઈ આવતી હોય છે. એવો પ્રશ્ન થઈ શકે કે એવું કેમ હશે કે કેટલીક વ્યક્તિઓને વારંવાર રડવું આવી શકે ? તો કેટલીક વ્યક્તિઓ માટે રડવું સહેલું નથી હોતું. ખાસકરીને જ્યારે તેને રડવાની જરૂર લાગતી હોય. તો વળી ક્યારેક રડવાનું યોગ્ય ન હોય છતાં રડવું આવે ને તેને ખાળવું કેટલું કઠિન બની રહે છે. શા માટે રડવું ? અને શા માટે ન રડવું ? આ અંગે અનેક સંશોધનો થયા છતાં કેટલાય સવાલોના જવાબો હજી પણ સંશોધનકારોને નથી મળ્યા.

સાન્ટા મોનિકા યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયાના સ્ટાફ સાયકોલોજીસ્ટ ડો. સ્ટિફન સાઈડઓફ્ફનું કહેવું છે કે રડવું તે લાગણી વ્યક્ત કરવાનો એક પ્રકાર છે, ખાસ કરીને જ્યારે તમે દુખી હો કે કોઈપણ પ્રકારની પીડા અનુભવતા હો. પણ ક્યારેક સૌંદર્ય જોતાં પણ આંખ ભરાઈ આવતી હોય છે. અદભૂત સંગીત સાંભળતા કે દ્રશ્ય જોતાં પણ આંખોમાં પાણી આવી જાય છે. કારણ કે તમે ત્યારે પોતાની જાતને વિસરી ગયા હો છો. તે ક્ષણોમાં વહી ગયા હો છો. તો કેટલાક સાયકોલોજીસ્ટ સાયન્ટિસ્ટો કહે છે કે જ્યારે આનંદમાં કે ખુશી વ્યક્ત કરતાં રડી પડીએ છીએ કારણ કે આપણું શરીર મનની લાગણીઓની સાથે સંતુલન સાધતું હોય છે. દરેક લાગણીઓ આપણા શરીરમાં કેમિકલ ફેરફાર કરતું હોય છે. એ કેમિકલ ફેરફારની સામે આપણું શરીર બેલેન્સ રાખવાની કરામત જાણે છે. એટલે જ ભયમાં આપણા શરીરની ગતિવિધિ બદલાય છે અને આનંદમા પણ બોડી લેગ્વેજ બદલાય છે. એ જ રીતે આંસુ પણ લાગણીઓની પ્રતિક્રિયા છે. પુરુષો રડે નહી એ માન્યતાને કારણે તે લાગણીઓની પ્રતિક્રિયાના વેગને રુંધે છે. બાકી લાગણીઓ પુરુષ કે સ્ત્રી શરીરમાં સરખી જ હોય છે.

વ્હાય મેન નોટ કમિટ પુસ્તકના લેખક સાયકોલોજીસ્ટ જ્યોર્જ વેઈનબર્ગ સ્ત્રીઓને ચેતવણી આપતાં કહે છે કે પુરુષોના દરેક આંસુને લાગણી માની લેવાની ભૂલ પણ ન કરવી કારણ કે એવું પણ બની શકે કે બીજી કોઈ જ રીતે લાગણીઓ વ્યક્ત કરી ન શકતા હોવાને કારણે તે ફક્ત કામ કઢાવી લેવા પુરતો આંસુઓનો ઉપયોગ કરતાં હોય છે. આવા પુરુષો પોતાની રીતે વાત ન બને ત્યારે નાનું અમથું રડી લેતા હોય છે. ટોક્સિક લાગણીઓ આ રીતે શરીર રિલિઝ કરતું હોય છે. કદાચ આ જ કારણે આપણે ત્યાં પુરુષોના આંસુને મગરના આંસુ પણ કહેવાતા. આવા પુરુષો સેક્સ અને ક્રોધને આક્રમક રીતે વ્યક્ત કરવો એ પૌરુષિય હોવાનું માને છે.

દરેક પુરુષ મગરનાં આંસુ નથી વહેડાવતા. સંવેદનશીલ પુરુષની આંખો કરુણ ફિલ્મ જોતાં કે કોઈ ભાવનાત્મક પ્રસંગે કે આનંદના પ્રસંગોએ ભરાઈ આવતી હોય તો જાણજો કે એ પુરુષ પોતાના પૌરુષત્વને યોગ્ય ન્યાય કરી રહ્યો છે. તે પોતાની લાગણીઓને સંતુલિત રીતે જાળવી શકે છે અને તે પુરુષ સામી વ્યક્તિની યોગ્ય રીતે કાળજી પણ કરી શકે છે. સંવેદના વ્યક્ત ન કરી શકે તે માણસ નહી પણ રોબોટ જ હોઈ શકે.

23:53
0 Comments

આકાર- નિરાકારનો પ્રપંચ કે માયા ? 10-3-15

આજની નારી(Article published in Divya bhaskar)

અમદાવાદના એક શાંત મંદિરના પ્રાંગણમાં જ્યારે પ્રવેશી ત્યારે લાગ્યુંકે મારા સિવાય કોઈ જ મંદિરમાં નથી. ક્યાંથી હોય. બપોરના 11.30નો સમય છે અને ચાલુ દિવસ હતો. પણ મંદિરની અંદર મારા સિવાય બીજી એક સ્ત્રી હતી. ચહેરા પર પીડાની રેખાઓ જણાઈ આવતી હતી.... હાથ જોડીને એકિટશે સામેની છબીને જોઈ રહી હતી... એ ભગવાન સામે ફરિયાદ કરી હતી કે પ્રાર્થના તે કૂતુહુલતાથી મનનાં વિચારોનું એપ્લીકેશન દબાવાઈ ગયું. આમતો આ યોગ્ય નથી કે કોઈના ખાનગી ઇલાકામાં પ્રવેશવું. ખાસ કરીને ભગવાન સાથેના સંબંધે...પણ મારાથી એ ભૂલ થઈ ...અને જે સાંભળવા મળ્યું તે ...... જેમનું તેમ....

"તમારી ઓળખાણ પણ તો એણે જ કરાવી અને તમારા રૂપે એ અને એના રૂપે તમે મળ્યા હતા. હે ચિદાનંદ...આનંદનો અહેસાસ તમે કરાવ્યો. એ માટે આભાર... તમે આપેલી પીડા પણ મને કબૂલ છે. આકાર, નિરાકાર બન્ને રૂપે તમને પ્રેમ કરીશ. પ્રેમ પણ તારો અને પીડા પણ તારી... એ જ કે તું કોઈ મારી નજીક નથી અને ન તો દૂર છો. જાણે હું રાધા ને એ કૃષ્ણ... ક્યારેય મેં કોઈ અપેક્ષા રાખી જ નથી. મે તો બસ પ્રેમ જ કર્યો છે. આ જન્મે તમે મને આનંદની પળો ઓછી આપી તો એ પણ મને કબૂલ છે. પણ સરખી તો આપવી હતી... કેમ કજોડા જ તું બનાવે...? શું પ્રેમ કરવો ભૂલ છે.. ? પ્રેમ બન્ને પક્ષે હતો ને અને મેં કોઈ જબરદસ્તી નહોતી કરી....પહેલાં જ તે મને મારો પ્રિયતમ ન આપ્યો. જે પણ વ્યક્તિ આપી પતિરૂપે તેને સ્વીકારી..બાળકો આપ્યા સુંદરને મને લાગ્યું કે બસ હવે હું તૃપ્ત થઈ ગઈ. માતૃત્વનો આનંદ, પતિ પણ કંઈ ખરાબ નથી... મારી ફ્રિડમમાં તે નડતો નથી. સારો જ છે. બિચારો બધા જ પ્રયત્નો કરે છે મને ખુશ રાખવાના...પણ સમજના કેટલાક સ્પંદનો સુધી તે પહોંચી નથી શકતો. સંવાદ જે એની સાથે શક્ય બને છે તે નીલેશ સાથે ક્યારેય નથી કરી શકી. કેટલીક લાગણીઓ એવી હોય છે કે તેને સમજી નથી શકાતી. એની સાથેની પહેલી મુલાકાત સમયે જ હ્રદય ધબકારો ચુકી ગયું હતુ. મારું અને એનું પણ... કશુંક હતું જે બન્નેને એક સાથે અનુભવાયું. તું જાણે જ છે પ્રભુ... ને પછી તો અધ્યાત્મની વાતો જે નીલેશ ક્યારેય સમજી નહોતો શકતો. કારણ કે તેને તો એવી કોઈ ખાસ શ્રધ્ધા જ નથી.

હે શિવ ...તમને તો મેં બાળપણથી જ ચાહ્યા છે. તમારા પ્રત્યેની મારી ચાહતનો પ્રતિસાદ મને મળ્યો તેના તરફથી... ને જીવનમાં નવા અર્થો ઊભરાયા. પણ અચાનક તેને ગ્રહણ લાગ્યું. પ્રેમ કરવોને તેને પામવો સહજતાથી તે પાપ તો નથી જ... હા તેની પત્ની છે, મારો પતિ છે. તેની જવાબદારીઓ છે મારી જવાબદારીઓ છે. જે નિભાવીએ જ છે. વળી પ્રેમ ક્યાં તે બધુ જુએ છે. તારી કલ્પનામાં મે તેને રોપ્યો તેનાથી તું નારાજ થયો ? પણ તું એનું સ્વરૂપ લઈને આવ્યો હોય એવું ન બની શકે ? તો તું દૂર શું કામ થયો ? આમ જ દૂરથી પ્રતિસાદ આપતો રહેત તું તો શું બગડત ? સાચું ખોટું શું હોઈ શકે ? અમે બન્ને તને ચાહીએ છીએ. તારી વાત કરીએ છીએ આનંદ કરીએ છીએ. તો તેની પત્નીને જાણ કરવાની તને શું જરૂર હતી. તને ઝેર પીવું ગમે છે એટલે તારે એને પણ ઝેર પાવાનું... બસ હવે પ્રાર્થના કરું છું. કે તેને ત્રાસ ન વર્તાવ... તેને પણ પ્રેમની સહાનૂભુતિની જરૂર છે. મને પણ....મેં તેને એ પ્રેમ અને સહાનુભૂતિ આપ્યા છે.... તેણે મારી એકલતાના અવકાશને ભર્યો છે. બસ આટલું સુખ ન આપી શકે ?

પ્રેમમાં પીડા ને વિરહ જ શું કામ ? કેમ તે અમને પહેલાં ન મેળવ્યા... ? એણે પણ તો મને વારંવાર કહ્યું છે કે તું પહેલાં મળી હોત તો સારું થાત. સાચ્ચે જ થોડા વરસો પહેલાં હું જન્મી હોત કા તો તે થોડો મોડો જન્મયો હોત. મારા બાળકો નાનાં ન હોત... સમય કોઈક રીતે પણ યોગ્ય હોત તો ... જીવ અને શિવ જુદાં ન હોત.. નથી જ .... વચ્ચે વરસોનું અંતર ને માઈલોનું દૂરી તે છતાં આપણે –અમે એક જ છીએ. મારો પતિ કે તેની પત્ની કરતાં પણ અમે બન્ને એકબીજાને સમજથી પામીએ છીએ. તમારી એ જ ઈચ્છા હોય કે હું તમને આમ જ નિરાકારરૂપે પામું તો એમ સહી... મારો પ્રેમ અને આસ્થા કદી ખૂટશે નહી. તેના પ્રતિસાદરૂપે તારા અનુગ્રહની હું રાહ જોઈશ.... તેની પત્ની તેને ત્રાસ ન આપે તેવી પ્રાર્થના કરું છું. હું તેની સાથે જ છું એવી પ્રતિતી તેને છે અને તે મારી સાથે છે તેની પ્રતિતી છે એટલું ય બસ છે. તારા પ્રત્યેની તેની આસ્થાને શ્રધ્ધાને ડગાવતો નહી... કેમ ભૂલું કે અહીં જ તેણે મને પ્રેમથી નિરખી અને અહીથી છૂટા પડતાં છેલ્લે કરેલું તેનું આલિંગન... તેમાં હજી હું કેદ છું... તેની રાહ હું તારી સાથે અહીં જ જોઈશ. વળી પાછો તે અહીં આવશે .... તને અને મને મળવા...."

04:49
0 Comments

ઉલમાંથી ચુલમાં તે આનું જ નામ ? 24-2-15 બત્રીસ પુતળીઓની વાર્તા

આજની નારી(Article published in Divya bhaskar)

અમદાવાદમાં ટ્રાફિક જામ સમયે બાજુમાં ચાલી રહેલી કારમાં એક માનુની પાછલી સીટમાં આંખો બંધ કરીને વિચારોમાં ખોવાઈ ગયેલી જણાઈ. મેં મનના વિચારો વાંચવાનું એપનું બટન દબાવ્યું...

“આ મિંટિંગો ક્યારે ખતમ થશે. શી ખબર ... નવા આવેલા સાહેબને મિટિંગો કરવાનો શોખ લાગે છે. રોજ સવારે અને સાંજે મિટિંગ. સવારે મિંટિગ આજે કોણ શું કરશે તેની અને સાંજે આખા દિવસનું સરવૈયું... એટલો સમય તો બરબાદ જ કહેવાય ને... મિટિંગના સમયમાં બીજા કામ થઈ શકે તે કોણ એને સમજાવે... અમેરિકા જઈને એમબીએ કરી આવ્યો છે.. મારાથી નાનો હશે ચાર કે પાંચ વરસ ... આજે તેનો બાયોડેટા શાંતિથી જોવો પડશે. અવિનાશ હતો ત્યારે મોજ કરી છે તેની ના નહી. એ મારા પર મરતો હતો. પાગલ... મને કહેતો શ્રુતિમેડમ તમને જોઈને દિવસ સારો જાય છે. તમારે રોજ સવારે ઓફિસમાં આવીને મને મોં બતાવી જવું ... બાસ્ટ... ફ્લર્ટ હતો એક નંબરનો... પણ લુચ્ચો ય ખરો. એ બહાને હું ઓફિસમાં સમયસર આવી છું કે નહીં તે જાણવા માગતો હતો.

સા...દરેક સ્ત્રીઓને એ એવું કહેતો એ પછી જાણવા મળ્યું. જો કે સ્ત્રીઓના પ્રોબલેમ પણ તે સાંભળતો. અને સહાનુભૂતિ પણ રાખતો. તેણે ક્યારેય કોઈ સ્ત્રીને તેની મરજી વિરુદ્ધ ખરાબ નજરે નહીં જોઈ હોય. એકવાર તેણે મને સાડીમાં જોઈને કહ્યું હતું કે શ્રુતિ ખોટું ન લગાડો તો એકવાત કહું. સાડી ન પહેરો... કામમાં ધ્યાન નથી રહેતું... તમને સાડી સરસ લાગે છે. જો જો પાછા સેક્સુઅલ હરેસમેન્ટનો કેસ કરતા... શરૂઆતમાં તે કશું ય ન બોલતો. કામથી કામ રાખતો. પણ એને કારણે ઓફિસનું વાતાવરણ બોર અને બોઝિલ રહેતું. એકવાર મેં જ તેને કહ્યું, સર તમને અવિનાશ જ કહું તો ચાલશે.. તેણે નવાઇથી મારી સામે જોતાં પહેલીવાર પોતાની સેન્સ ઓફ હ્યુમરનો પરિચય આપતા કહ્યું હતું કે હું ગમવા લાગ્યો તમને.... વેલ આઈ ડોન્ટ માઈન્ડ ને પછી ચાલ્યું હતું... સેક્સઅલ હરેસમેન્ટના નિયમોનું સ્ટીકર નોટિસ બોર્ડ પર લગાવડાવતી હતી ત્યારે બોલેલા ...બાપરે..આ તો મને જ સાણસામાં લેવા માટે .... લાગે છે મારે ફરીથી ગંભીર રહેવાનું શરૂ કરવું પડશે... શ્રુતિમેડમ આપણે રોજ ઓફિસમાં સવારે એક પ્રેયર રાખીએ તો .... ઓફિસમાં કામ કરતાં દરેક સ્ત્રી પુરુષ મારા ભાઈ બહેન છે. તેમના માટે હું ક્યારેય કોઈ જ ખરાબ વિચાર મનમાં નહીં લાવું. વગેરે વગેરે

મારા સહિત દરેક લોકો ખડખડાટ હસેલા... હકિકતમાં અમારી ઓફિસનું વાતવરણ હેલ્ધી હતું. થોડું ઘણું ફ્લર્ટિંગ ઓફિસના બોજને હળવો કરતા હતા. અમે મિત્રો જેમ રહેવા લાગ્યા હતા....

અવિનાશ બીજી કંપનીમાં ગયો ત્યારે મને કહ્યું હતું કે શ્રુતિ વિલ મિસ યુ.... તું પણ ઈચ્છે તો એ કંપનીમાં તારે માટે જગ્યા કરી આપું. પણ મારે આ શહેર છોડીને જવું નહતું. આઈ લવ અમદાવાદ ... સાવ ગુજ્જુ છે કહી અવિનાશે ટોણો માર્યો હતો. પણ ..આઈ એમ લાઈક ધેટ..... મમ્મી પપ્પા અને ભાઈ બહેનો પણ અહીં છેને તેમને છોડીને જવાની ઈચ્છા નહોતી એટલે તો લગ્ન કરવા માટેની મારી શરતમાં અમદાવાદ પહેલાં હતું. આ ટ્રાફિક... ઓફિસ વહેલા જઈને હજી પૂર્વ તૈયારી કરવી પડશે... મિટિંગની. નહીં તો પેલો એમબીએ ટોણો મારશે... જો કે લાગે છે સ્માર્ટ... અને તેના પરફ્યુમની સુગંધ... સેક્સી છે. પેલી એડર્વટાઈઝ યાદ આવી ગઈ.... અને મારાથી હસી પડાયું... ત્યારે પૂછી બેઠો હતો... ઈઝ ધેર એનીથિંગ રોન્ગ ? ને મારે બહાનું શોધવાની કેટલી તકલીફ થઈ હતી. કંઈક યાદ આવ્યું ...એમ જ... કે જોક ... નવાઈથી મારી સામે તેણે જોયું હતું... તેની આંખોમાં અનાયાસે આંખો પરોવાઈને... કંઈક થયું... અમે બન્ને વળી કામમાં પરોવાઈ ગયા. તેના પરફ્યુમની સુગંધ મને વિચલિત કરી દે છે. લાગે છે જીમમાં પણ જતો હશે. હાથના બાવડાંને કારણે શર્ટ તેના પર શોભી ઊઠે છે. મિટિંગમાં તેને જોયા કરું છું તે એના ધ્યાન બહાર નથી. એને કહેવું છે કે પ્લીઝ આ પરફ્યુમ ન છાંટીને આવો. અથવા ક્યું છે એ પૂછી લેવું છે. તેની સુગંધ શ્વાસે શ્વાસમાં ફરી વળે છે. ને બે ક્ષણ તો ભાન ભૂલી જવાય છે. એવું ન હોત તો આ મિટિંગો સાવ જ બોર લાગત... ફક્ત તેની ઉપસ્થિતિ અને તેની સુગંધને કારણે મિટિંગની બોરિયત ઓછી થાય છે. પેલી ચિબાવલી ખૂબ નવા બોસની આગળ પાછળ ફરે છે. સર સર કહીને મસ્કા મારે છે કે નજીક જાય છે તે સમજાતું નથી. દિવસમાં દશવાર તેની કેબિનમાં જાય છે. સારું છે કેબિન ટ્રાન્સપરન્ટ કાચની છે. મારે કેબિન બદલવી પડશે જેથી તેની કેબિન દેખાઈ શકે. એને ત્યારે જ જોઈ શકું જ્યારે કેબિનની બહાર એ કે હું નીકળીએ... કામ વિના બહાના બનાવીને તેને જોવાની ઈચ્છા દબાવી રાખવી પડે છે. અવિનાશ સાથે મસ્તીભરી વાતચીત થતી એટલું જ બાકી તેને જોવાની ક્યારેય ઈચ્છા નહોતી થતી. વળી ક્યારેક તેના મોંમાંથી આવતી દુર્ગંધને કારણે દૂર રહેવાનું જ મન થતું. એ જ સારું હતું... આવા સ્માર્ટ સુગંધી બોસ ન હોવા જોઈએ...... “

22:18
0 Comments

સ્ત્રી, વ્યક્તિત્વ અને કલા

આપણે સૌ પ્રથમ માનવ છીએ પછી તેમાં જાતિ આવે છે. સ્ત્રી કે પુરુષ. પછી તે કયા દેશની છે તે...અને આમ અનેક રીતે વિભાગવાર વાત કરી શકાય. પણ સ્ત્રીને ફક્ત સ્ત્રી તરીકે જ જોવામાં આવે છે. તેનો એક વ્યક્તિ તરીકે સ્વીકાર કરવામાં આવતો નથી. તેને કારણે એટલા બધા બંધનો અને નિયમો સ્ત્રીઓ માટે થયા છે કે સ્ત્રી પોતે પણ વ્યક્તિ છે તે ભૂલી ગઈ છે. સમાજ જેમ આપણને જોવા માગે છે એ જ રીતે આપણે વર્તીએ છીએ. . ફક્ત એક માનવીય મૂલ્યની વાત પણ જો સ્ત્રી કરે તો તેને નારીવાદી કહીને ટોણો મારવામાં આવશે. અન્યાય એ અન્યાય હોય છે. સ્ત્રી ઉપર ફક્ત સ્ત્રી તરીકે જન્મવાને કારણે જ જો અન્યાય થતો હોય તો તેના વિશે બોલવાનો અધિકાર સ્ત્રીઓને છે જ. આપણી વિચારધારાને પણ સમાજે સીધીને આડકતરી રીતે બદલી નાખી છે. તેનો આપણને જરા સુધ્ધાં અણસાર નથી.

બ્રાઝિલિયન આર્ટિસ્ટ કેરોલ રોસેટ્ટીએ કલર પેન્સિલ સ્કેચ કરીને વિમેન નામે એક સિરિઝ કરી છે. તેમાં ડ્રોઈંગની સાથે જે મેસેજ મૂક્યો છે તે આજે દરેક સ્ત્રીએ પોતાના હ્યદયમાં કોતરી રાખવાની જરૂર છે. આજના નારીદિને વિચારધારાની કુંઠામાંથી મુક્ત થવાની શુભેચ્છા સાથે આ દરેક ભાઈ બહેનો સુધી આ પહોંચાડી રહી છું. જો આ વાંચીને એક સ્ત્રી કે પુરુષના વિચારમાં કે જીવનમાં બદલાવ આવશે તો મારું લખવું સાર્થક થશે. કેરોલ રોસેટ્ટી કહે છે ફક્ત સ્ત્રીઓ માટેની કવિતા, નાટક, કે આર્ટ હોય કારણ કે તે સ્ત્રી ધ્વારા કે સ્ત્રીની વાત કહેવાઈ હોય પણ પુરુષોની વાત એ દરેકની વાત હોય તો આવો ભેદભાવ પણ શું કામ ? એટલે આજનો મારો લેખ પણ દરેક વ્યક્તિ માટે છે.

1) કેરોલે એક પેન્સિલ સ્કેચમાં ઢીલાઢાલા કપડાં પહેરેલી સ્ત્રીને બેસેલી બતાવે છે. કેરોલ તેમાં લખે છે કે – લોરા એકદમ ઢીલા કપડાં પહેરવાનું પસંદ કરે છે. કારણ કે તેને સ્ત્રીઓ માટે બનેલા ફિટિંગવાળા ડ્રેસીસ કમ્ફર્ટેબલ નથી લાગતા. પુરુષોના કપડાં પહેરવાથી જાતિ બદલાઈ નથી જતી. દરેક વ્યક્તિએ તેને પોતાને જે યોગ્ય અને કમ્ફર્ટેબલ લાગે તે પહેરવું જોઈએ. તમારી સામે આખો સ્ટોર પરફેક્ટ આઉટફીટ શોધવા માટે છે. નહીં કે ફક્ત વિમેન્સ વેઅરનું સેકશન. આપણે શું પહેરવું કે ન પહેરવું એ આપણે જાતે નક્કી કરવાનું છે. પુરુષનું શર્ટ કે પેન્ટ પહેરવું મને કમ્ફર્ટેબલ લાગે તો તે પહેરનારને ટોમબોય કહેવાની જરૂર નથી. આપણે તો હજી પણ સાડી અને સલવાર કમીઝના બંધિયાર વિચારધારામાં પણ આપણે તો અટવાયેલા છીએ.

2) જ્યારે ઓલિવિયાના વાળ ઊતરી ગયા ત્યારે એને લાગ્યું કે વીગ પહેર્યા સિવાય તે ક્યારેય બહાર જવાની હિંમત નહીં કરી શકે. પણ હવે ઘણા વખતથી ઓલિવિયા પોતાની જાતને પ્રેમ કરવા લાગી છે. વીગ પહેર્યા વિના પણ તે સુંદર દેખાય છે તેવું માની શકે છે. કોઈપણ આવલંબન વિનાના પ્રેમમાં કેટલી મુક્તિ હોય છે તેનો અહેસાસ અદભૂત હોય છે. સાચ્ચે જ કોઈ કારણસર જેમકે કેન્સરમાં કે ઉંમર થતા મેનોપોઝમાં પણ સ્ત્રીઓના માથા પરથી વાળ ઊતરી જતાં હોય છે. વાળ એ જ સ્ત્રીનું સૌંદર્ય છે એવું માની લેવામાં આવે છે. બાહ્ય દેખાવ કરતાં આંતરિક સૌંદર્ય વધુ મહત્ત્વનું હોય છે.

3) ઉર્સુલાને ક્યારેય મેકઅપ કરવો નથી ગમતો. ઈટ્સ ઓકે... ઉર્સુલા તું જ તારા ચહેરાની માલકણ છે. કેરોલની વાત કેટલી સાચી છે. મેકઅપ કરવો કે ન કરવો તે દરેક સ્ત્રીએ જાતે જ નક્કી કરવાનું છે. બીજાને કેવા દેખાઈશું કે બીજા શું વિચારશે તેના આધારે આપણા ગમા અણગમા નક્કી કરવાના નથી. વાળ લાંબા રાખવા કે ટૂંકા.. આઇબ્રો કરવી કે ન કરવી. લિપસ્ટિક – કાજલ લગાવવા કે નહીં. તે બીજા માટે ન હોવું જોઈએ. કોઈને આકર્ષક લાગીએ તે માટે આપણે મેકઅપ નથી કરવાનો. લગ્ન સમયે પણ મેકઅપ ન કરવો હોય તો પણ શું ખોટું ? દેખાદેખીથી અને પુરુષને આવી સ્ત્રી ગમશે એ વિચારે પોતાની જાતને બદલવી તે યોગ્ય નથી.

4) એલિસ કેઝ્યુઅલ સેક્સમાં માને છે. તેના મિત્રો કહે છે કે તેણે પોતાનો રિસ્પેકટ –આદર જાળવવા માટે પોતાનું બિહેવિયર બદલવું જોઈએ. એલિસને ખબર છે કે તેની સેક્સુઅલ લાઈફ અને આદરને કશી જ લેવા દેવા નથી. સેક્સ એ કુદરતી આવેગ છે. સ્ત્રી પોતાની મરજીથી સેક્સ માણે તો તે ખરાબ થઈ જાય તેવી માન્યતામાંથી મુક્ત થવાની જરૂર છે. સેક્સ માણવો કે ન માણવો તે દરેક પુખ્ત વયની વ્યક્તિનો અંગત અભિપ્રાય છે. તેને કારણે કોઈ સારું કે ખરાબ નથી થઈ જતું. વળી સ્ત્રીનું જીવન બરબાદ થઈ જાય છે તે માન્યતા છે હકિકત નહી.

5) ઇસુરાએ એબોર્શન કરાવ્યું. તે યોગ્ય કારણસર કરાવ્યું કે નહીં તે સૌએ જાણવું હતું. ઈસુરાએ તેના કારણો દરેકને આપવાની જરૂર નથી. ફક્ત તે સેફ એબોર્શન છે તે જ મહત્ત્વનું છે. દરેક સ્ત્રીને પોતે બાળકને જન્મ આપવા માટે તૈયાર છે કે નહીં તે વિચારની મુક્તિ હોવી જોઈએ. જો તે પહેલાં કે બીજાં કે ત્રીજા કોઈપણ બાળકને જન્મ આપવા માટે તૈયાર ન હોય તો એ નિર્ણય તેનો પોતાનો હોવો જોઈએ. એના એબોર્શન કરાવવાને કારણે તે ટીકાપાત્ર નથી થઈ જતી.

6) સિલ્વિયાને સફેદ વાળ હતા દરેક લોકો તેને કહી રહ્યા હતા કે તેણે હેરકલર લગાવવો જોઈએ જેથી તે વૃધ્ધ ન લાગે. સિલ્વિયા વાળને કલર કરવો કે નહીં તે દરેકની પસંદગી પર આધાર રાખે છે. વાળ રંગવા એ જરૂરી નથી. જો તને પોતાના સફેદવાળ ગમતાં હોય તો કોઈ કંઈ જ કરી શકે નહી. ઉંમર વધે તે સહજ છે તેમાં શરમાવાનું કે છુપાવવાની જરૂર નથી. તારા વાળ સુંદર છે અને નક્કી તારે કરવાનું છે કે તેને રંગવા કે નહીં. સફેદ વાળ સાથે પણ સ્ત્રી આકર્ષક અને સુંદર લાગી જ શકે છે. આત્મવિશ્વાસ હોવો જરૂરી છે. વાળ કાળા હોવા કે સફેદ તે ગૌણ બાબત છે.

7) અમાન્ડાએ નક્કી કર્યું કે તે પોતાના હાથ પગના વાળને શેવ નહીં કરે. અમાન્ડા તારું શરીર તારું પોતાનું છે. બીજા કોઈએ તે નક્કી નથી કરવાનું કે તે આમ જ હોવું જોઈએ કે તેમ જ હોવું જોઈએ. આ બાબત વિશે ખરેખર ખૂબ ગંભીરતા પૂર્વક વિચારવાની જરૂર છે. પુરુષો જ્યારે સ્લીવલેસ ટીશર્ટ પહેરે કે ચડ્ડો પહેરે ત્યારે શેવિંગ કરતા નથી. સ્ત્રીઓએ ટૂંકા વસ્ત્રો પહેરતી વખતે શેવ કરવું જ તેવો નિયમ કોણે બનાવ્યો ? આ કોઈ ગુનો નથી બનતો. સ્ત્રીએ પોતાના પગના વાળને કાઢવા માટે પીડાદાયક વેક્સિંગ કરાવવું જરૂરી નથી. તેનાથી એની જાતિયતા ઓછી કે વધી જવાની નથી.

8) એના પર બળાત્કાર થયો હતો. એના તું એકલી જ નથી દુનિયામાં કે જેના પર બળાત્કાર થયો છે. એમાં તારો કોઈ વાંક નથી. તેને કારણે તું માણસ મટી નથી જતી. જીવન એની આગળ પણ છે. બળાત્કાર માટે સ્ત્રીએ પોતે શરમાવાની કે ગુનાહિતતા અનુભવવાની જરૂર નથી.

9) વ્હિટનીએ દશ વરસ સુધી પોતાનું વજન ઓછું કરવાની મહેનત કરી જેથી તે ખુશ રહી શકે. પણ પછી તેને સમજાયું કે તેનો દેખાવ આનંદ કરતાં રોકતું નથી. વાત સાચી છે આપણે પાતળા હોઈએ કે જાડાં તેનાથી આનંદની માત્રા ઓછી વધતી નથી જઈ જતી. દરેક વ્યક્તિનું પોતાનું આગવું સૌંદર્ય હોય છે. બંધારણ હોય છે. તેનો સ્વીકાર અને આદર કરવો જોઈએ. સ્ત્રીએ પાતળા, ગોરા દેખાવું તેવો કોઈ કાયદો કે નિયમ નથી. હા સ્વસ્થ હોવું તે ઇચ્છનીય છે. પણ તેને કારણે ગોરા કે પાતળા જ હોવું તે જરૂરી નથી.

આવી અનેક બાબતો છે જે આપણને વ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્ય માણતાં રોકે છે. બસ મુક્તિ અને આનંદનો અહેસાસ કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં કે દેખાવની સાથે થઈ શકે તો ય અનેક સમસ્યાઓનો હલ આવી શકે છે. નારીદિને મુક્તિના અહેસાસની અનૂભુતિ સાથે શ્વાસ લઈએ એવી શુભેચ્છા

21:17
0 Comments

માનસિકતા બદલે બદલાપુર 3-3-15

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

હાલમાં રજૂ થયેલી ફિલ્મ બદલાપુર જોઈ ? જોવા જેવી છે ડાર્ક ચોકલેટ... મિત્રએ વાપરેલા આ શબ્દોએ કુતૂહલ જગાડ્યું. તો વળી બીજાએ કહ્યું કે હટકે ફિલ્મ છે જોવા જેવી. ફિલ્મનું નામ સાંભળતાં જ ગૈંગ ઑફ વાસીપુરની યાદ તાજી થાય. ગૈંગવોરની સ્મૃતિઓ તાજી થાય, પણ જ્યારે આ ફિલ્મ જોઈએ ત્યારે સમજાય કે રિવેન્જ - બદલાની આ સ્ટોરી બદલો લેવાની આપણી વૃત્તિ પર આધારિત છે. સવાલ એ પણ થાય કે આટલી હદે માણસ બદલો લેવા માટે જીવી શકે ખરો ? બદલો લેવાથી શું મળે ? રિવર્ડ એટલે કે સારા કામના બદલામાં મળતી બક્ષિશ અને વેરયુક્ત બદલાની વાતમાં આસમાન જમીનનો ફરક છે તે સુજ્ઞ વાચકો જાણે જ છે. અંગ્રેજીમાં રિવર્ડ અને રિવેન્જ એ બે શબ્દો છે, જ્યારે આપણે ત્યાં બદલો બન્ને અર્થમાં વપરાય છે. વેરયુક્ત બદલાની અહીં વાત કરવી છે.

કેટલાંક વરસો પહેલાં સ્વીસ સંશોધનકારોએ એક પ્રયોગ કર્યો હતો. તેમણે કેટલીક વ્યક્તિઓના મગજની હિલચાલને મોનિટર કર્યું. આ વ્યક્તિઓ પોતાના પાર્ટનર દ્વારા આર્થિક રીતે છેતરાઈ હતી. એ વ્યક્તિઓના ભાગીદારે લાલચમાં આવીને તેમનો ભાગ પચાવી પાડ્યો હતો. તેમને એ પાર્ટનરની સાથે એક મિનિટ માટે બદલો લેવાની તક આપવામાં આવી અને તે સમયે તેમના મગજનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો. તેમને જાણવા મળ્યું કે મગજના રિવર્ડ આપતા ભાગમાં એક્ટિવિટી જોવા મળી હતી. આ પહેલાંના સંશોધનમાં કોકેન અને નિકોટન લીધા બાદ મગજના આ જ ભાગમાં એક્ટિવિટી જોવા મળી હતી. અર્થાત્ બદલો લીધા બાદ વ્યક્તિને સંતોષ જ નહીં આનંદની પણ લાગણી થતી હશે. અને એટલે જ બદલો લેવાની ભાવના ખૂબ સહજતાથી લોકોમાં જોવા મળે છે. બદલાની ભાવનાથી જ વંશ પરંપરાગત દુશ્મનીઓ આકાર લેતી હોય છે. તો ગૈંગવોર કે માફિયારાજના પાયામાં પણ બદલો લેવાની ભાવના જ હોય છે. મહાભારત કાળથી બદલાની ભાવનાએ યુદ્ધ થતાં આવ્યા છે. દ્રૌપદીએ આંધળાના દીકરા આંધળા કહીને મજાક ઉડાવી તેની સાથે બદલાનું બીજ વવાઈ ગયું જે જુગારમાં દ્રૌપદીને જીત્યા બાદ ચીરહરણથી લઈને કુરુક્ષેત્રના લોહિયાળ યુદ્ધના વૃક્ષ સમું વિકસ્યું. બદલાના આ વૃક્ષથી ક્યારેય કોઈને પણ લાભ થતો નથી. તે છતાં ય સદીઓથી માનવજાત તેને ઉછેરે છે. ઓસામા બિન લાદેનને પાકિસ્તાનમાં ઘૂસીને મારવા પાછળ પણ બદલાની જ ભાવના તો હતી. અને આઈએસઆઈએસ, અલકાયદા દરેક સંગઠનો પણ બદલાની ભાવનાને ઉછેરીને જેહાદની જય બોલાવે છે.

રાજકારણમાં પણ સીધી નહીં તો આડકતરી રીતે બદલાની ભાવના પોષવામાં આવે છે. હવે યુદ્ધ સોશિયલ મીડિયાના મેસેજો દ્વારા પ્રસરી રહ્યું છે. જોક અને મેસેજ દ્વારા આ લોકસભાઓ અને ચૂંટણીઓમાં એકબીજા સાથે રાજકીય પાર્ટિઓએ બદલો લેવામાં કોઈ મણા નહોતી રાખી. અધૂરામાં પૂરું બુદ્ધિજીવી વર્ગ પણ તેના અંગે ટિકાટીપ્પણી કરી પોતાની રીતના બદલાઓ લઈ રહ્યા હતા.

સૌથી વધુ ફિલ્મો અને ધારાવાહિકોની વાર્તા આ બદલાના બીજની આસપાસ જ ફરે છે. અને એવી વાર્તાઓમાં માનવને સૌથી વધુ રસ પડે છે, કારણ કે ક્યાંક તેના મનમાં પણ કોઈક પ્રકારની બદલાની ભાવના સંતોષાતી હશે! નકારાત્મકતા ન આવે તો સફળ વાર્તા બને જ નહીં તેવી માન્યતાઓ પણ મીડિયામાં પ્રવર્તી રહી છે. દેશ, રાજકારણ, સમાજ વચ્ચે જ નહીં કુટુંબો અને વ્યક્તિઓ વચ્ચે પણ બદલાની ભાવનાને લીધે ટ્વિસ્ટ આવતું હોય છે. કહેવાય છે કે બદલો લઈ લેવાથી દુભાયેલી લાગણીઓના જખમ ભરાય છે. બદલો એ એક પ્રકારનું લાગણીઓને વિસર્જિત કરવાની ભાવના છે, પણ હકિકતે આ સાચું નથી એવું સંશોધનોમાં સાબિત થયું છે. બદલો લેનારની આક્રમકતા બદલો લઈ લીધા બાદ ઓછી થતી નથી. ઊલટાનું બદલાની ભાવનાને નહીં પોષનારની આક્રમકતા ઓછી થતી હોય છે. ૨૦૦૨ની સાલમાં પર્સનાલિટી અને સોશિયલ સાયકોલૉજીકલ બુલેટિનમાં ઓહાયો યુનિવર્સિટીના બ્રાડ બુશમેને લખ્યું છે કે આક્રમક બનીને બદલો લેનાર વ્યક્તિ કરતા બદલો નહીં લેનાર વ્યક્તિ માનસિક રીતે સ્વસ્થ હોય છે.

યુનિવર્સિટી ઑફ વર્જિનિયાના ટીમોથી વિલ્સન અને હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના ડેનિયલ ગિલ્બર્ટે અનેકવાર કરેલા અભ્યાસ દરમિયાન નોંધ્યું છે કે બદલો લેવાની ભાવનાથી વેરવૃત્તિને પોષનાર ક્યારેય શાંતિથી નથી જીવી શકતો, કારણ કે તે સતત પોતાની વેરવૃત્તિના જખમને ખોતરી ખોતરીને તાજો રાખ્યા કરશે. તો જે વ્યક્તિ વેરની આગને હવા નથી નાખતી સમય જતાં તે વ્યક્તિના જખમ ભરાઈ જતાં હોય છે. તેમણે અનેકવાર કરેલા સંશોધનમાંથી તારણ કાઢ્યું કે વ્યક્તિઓ એવું માને છે કે જો તેઓ બદલો લેશે તો તેમને સારું લાગશે, પરંતુ બદલો લેવાની વૃત્તિ સૌ પ્રથમ એ વ્યક્તિને જ નુકસાન પહોંચાડે છે. એટલે બદલો લીધા છતાં તે વ્યક્તિને કોઈ ફાયદો થતો નથી ઊલટાનું ગુનાહિત ભાવનો ઉમેરો થાય છે. ભારત પાકિસ્તાનની મેચ વખતે આપણે જોઈએ છીએ કે રમતને બદલે એ બદલાની ભાવનાથી થતું યુદ્ધનું મેદાન બની જાય છે ખાસ કરીને દર્શકોના મનમાં. તેનું ટેન્શન ખેલાડીઓ ઉપર પણ વર્તાતું હોય છે. ભારત પાકિસ્તાન વચ્ચેની મેચ એટલે જ ખાસ બની જાય છે. દુનિયાના દરેક યુદ્ધમાં બદલાના બીજ હોય છે.

સંશોધન અને અભ્યાસ તો સાયકોલૉજીસ્ટ અને બિહેવિયરલ એનાલિસ્ટો કરતાં રહે છે, પરંતુ આપણે પણ જોતાં આવ્યા છે કે સદીઓથી બદલો લેવાની વૃત્તિને કારણે નુકસાન જ થયું છે ક્યારેય લાભ થતો જણાયો નથી છતાં પણ માનવી આ દ્રષ્ટાંતોમાંથી કશું જ શીખતો નથી. તે નવાઈ લાગે એવી બાબત નથી? જો કે, બદલો લેવાથી જ શાંતિ કે સંતોષ મળશે તેવી લાગણીને માણસ જો સ્વીકારે નહીં તો શક્ય બને કે બદલાની ભાવનાથી રેડાતા લોહી ઓછા થાય, પણ રોજબરોજના જીવનમાં નાના નાના બનતા બનાવોમાં પણ બદલાની વૃત્તિ હોય છે. અને તેમાં એક સંતોષ, આનંદનો અનુભવ થતો હોવાને કારણે માણસને જ્યારે કોઈ તરફથી મોટા આઘાતો મળે છે ત્યારે ખૂનખરાબા કરતાં પણ તે અટકતો નથી, કારણ કે તેનાથી એને દેખીતી રીતે ન સહી પણ થોડીઘણી રાહતનો અહેસાસ થતો હોય છે તે પણ એટલું જ સાચું. એટલે જ બદલાની ભાવનાથી કરેલા ખૂનામરકી બાદ આપણને કેટલાયના ચહેરા પર અફસોસની જગ્યાએ ગર્વની છાંટ જણાતી હોય છે.

જર્મન સાયકોલૉજીકલ સાયન્ટિસ્ટ મારિયો ગોલવિટ્ઝે આ અંગે ખાસ્સુ સંશોધન કર્યું છે. તેણે બે શક્યતાઓ જોઈ જેમાં વેર લીધા બાદ ફિલગૂડ ફિલિંગ થતી હોય છે. એક તો જેના પર વેર લેવાનું છે તેને પોતાની જેટલું જ સહન કરવાનું આવ્યું તે જોઈને બદલો લેનારને સારું લાગતું હોય છે. તેમાં પણ જો ભોગ બનનાર વ્યક્તિએ જાતે વેર ન લીધું હોય તે છતાં જુલ્મ કરનાર દુખી થતો હોય તો બદલો લેવા માગતી વ્યક્તિને સારું લાગતું જ હોય છે. ફક્ત પોતાને પીડા આપનાર પીડા ભોગવી રહ્યું હોય તે જોઈને જ બદલો લેવા માગતી વ્યક્તિને સારું લાગે છે. તો વળી બીજી થિયરીમાં એવું પણ જણાયું કે જો બદલો લેવા ઈચ્છતિ વ્યક્તિનો આડકતરો પણ હાથ ન હોય ને સામી વ્યક્તિ દુખી હોય તો તેમાં પૂરતા પ્રમાણમાં ફિલગૂડ ફિલિંગ નથી આવતી. અફસોસની કણી ખૂંચ્યા કરતી હોય છે. આમ તો બદલો લેવામાં જાતીય ભેદભાવ હોતો નથી. બન્ને જાતિ બદલાની આક્રમકતા એટલી જ તીવ્રતાથી અનુભવે છે ફક્ત તેને વ્યવહારમાં મૂકવામાં ફરક હોઈ શકે.

આપણે ત્યાં ક્ષમાપનાનું મહત્ત્વ અદકેરુ છે, કારણ કે વેરવૃત્તિથી હિંસા વધે છે અને તેમાં ગર્વ લઈ શકાય તેવો લાભ નથી જ થતો. એટલે જ્યારે બદલો લેવાની વૃત્તિ જોર કરે ત્યારે ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણમ્ યાદ કરી લેવા જેવું છે. ક્ષમાથી બદલાની પરંપરા તૂટે છે.