Divyasha Doshi: 2013

નયે દૌરમેં લિખ્ખેગે મિલકર નઇ કહાની ... 31-12-13

2013ના વરસનો આ છેલ્લો દિવસ છે. નવા વરસની શરૂઆત નવી રીતે કરી શકાય. જીવવાનો અભિગમ બદલીને. દુનિયામાં ઘણી સ્ત્રીઓ છે જે વિપરીત પરિસ્થિતિમાં પણ પોતાના અવાજને મંદ નથી પડવા દેતી. એ અવાજને લોકો સુધી પહોંચાડવા માટે સ્ત્રીઓ આજે ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ કરી રહી છે. દુનિયામાં લગભગ 120લાખ બ્લોગરો પોતાના અભિપ્રાયો સોશ્યલ નેટવર્કિગ ધ્વારા લોકો સુધી પહોંચાડવાનો પ્રયત્ન કરે છે. તેમાં આજની નારી પાછળ નથી. સામાજીક ભેદભાવ, હ્યુમન રાઈટ્સ અને નારીવાદ જેવા અનેક વિષયો પર બિન્દાસ પોતાના અભિપ્રાયો બ્લોગ પર મૂકી રહી છે. આમાં પણ કેટલીક સ્ત્રીઓના બ્લોગ પર પ્રતિબંધ મૂકાવો કે મારી નાખવાથી માંડીને અનેક પ્રકારની ધમકીઓ તથા હુમલાઓ પણ થયા છે. તે છતાંય નવાઈ લાગે એવી વાત એ છે કે પુરુષો કરતાં સ્ત્રી બ્લોગરોની સંખ્યા વધુ છે. ઓક્ટોબર મહિનામાં મેક્સિકોની એક યુનિવર્સિટીમાં સેમિનાર દરમિયાન પાંચેક જાણીતી મહિલા બ્લોગરોએ પોતાની વાત માંડી હતી. તેમાં ભારતની મહિલા નથી.

મિડલ ઇસ્ટના 10 મસ્ટ રીડ બ્લોગરોની યાદીમાં અફ્રાહ નાસિરનું નામ પણ છે. રિવોલ્યુશન પહેલાં 2010ની સાલમાં તેણે યવનમાંથી બ્લોગ લખવાનો શરૂ કર્યો હતો અને 2011થી તેણે સ્વીડનમાં બેઠા લખવાનું રાખ્યું હતું. અફ્રાહ યવની ફ્રિલાન્સ લેખિકા, પત્રકાર અને બ્લોગર રાઈટર છે. તે યવન સ્ત્રીઓના અધિકાર, પ્રજાતંત્ર અને રાજકારણ અંગે સતત લખી રહી છે. નાસિર કહે છે, મારે ભ્રષ્ટાચાર કે રાજકારણ વિશે લખવું નહોતું પણ જેમ સામાજિક સમસ્યાઓ વિશે લખતા જાઓ તેમ સમજાય કે રાજકિય બદલાવ લાવવાની સખત જરૂર છે. અમારી પેઢીને બદલાવ જોઇતો હતો પણ કઇ રીતે તે ખબર નહોતી. ત્યાં જ ટ્યુનિશિયામાં રિવોલ્યુશનની શરૂઆત થઈ ત્યારે લાગ્યું કે જો ત્યાં થઈ શકે તો અહીં યવનમાં કેમ નહી ? આફ્રાહ નાસિરને સતત ધમકીઓ મળી રહી છે.

મિડલ ઇસ્ટમાં સોશ્યલ મિડિયા પર અનેક પ્રતિબંધો હોવા છતાં સાયબરએક્ટિવિઝમ સોશ્યલ મિડિયા ધ્વારા સતત ફેલાતું રહ્યું છે. ઇજીપ્તની બ્લોગર હીબા અફિફી 22 જ વરસની છે ટ્વીટર પર તેના 6000 ફોલોઅર છે. ઇજીપ્તમાં પ્રોટેસ્ટ શરૂ થયા તેના એક જ દિવસ પહેલાં તેણે પત્રકારત્વ તરીકે કામ શરૂ કર્યું હતું. રિવોલ્યુશન પ્રોટેસ્ટ સમયે તેને લાગ્યું કે તેની આસપાસ જે થઈ રહ્યું છે તે નોટપેડ પર લખવું અશક્ય છે . જીંદગીમાં પહેલીવાર તેણે ટ્વીટ કર્યું. અને ત્યારબાદ તે સતત લખતી રહી.તે રાજકીય ઉથલપાથલ અને રિવોલ્યુશનની વચ્ચે ફરતા ઇજીપ્તના મુખ્ય પેપર માટે લખતી હતી તે સમયે તેના પર ડોક્યુમેન્ટરી ફિલ્મ બની વર્ડસ ઓફ વિટનેસ.

સાઉથ આફ્રિકાની મલાઈકા મ્હલાત્સી 21 જ વરસની છે. તે 11 વરસની ગરીબ છોકરી હતી ત્યારે તેના પર બળાત્કાર થયો હતો. બળાત્કાર કરનાર પૈસાદાર હતો એટલે તેના પર આરોપ સાબિત ન થઈ શક્યો. મલાઈકા કહે છે કે કોમ્યુનિકેશન( સંવાદ)માં ઘણી શક્તિ છે. સોશ્યલ મિડિયા ફેસબુક, ટ્વીટર ધ્વારા હું મારી જેમ પિડિત કે મારી જેમ વિચારતી યુવાપેઢીના સંપર્કમાં આવી. અમે અન્યાય વિશે લખીએ છીએ. એકબીજાના ઘાવોને ભરીએ છીએ. તમે એકલા નથી તેની પ્રતિતી થતાં લડવાની હિંમત આવે છે. પેન એન્ડ અજાનિયન રિવોલ્યુશન નામે તેનો બ્લોગ યુવાનોમાં લોકપ્રિય છે.

સ્પેનિશ પત્રકાર જ્યુડિથ ટોરી ન્યુયોર્કથી શિફ્ટ થઈ મેક્સિકોના સિડ્યુડ જુરેઝ નામના શહેરમાં રહે છે. આ શહેર યુધ્ધના મેદાન કરતાં પણ વધુ હિંસાત્મક વલણ ધરાવે છે. જ્યુડિથ ઓર્ગેનાઈઝડ ક્રાઇમ, હિંસા, રાજકારણ, ઇમિગ્રેશન જેવા વિષયો પર લખે છે. શરૂઆતમાં તો તેણે પોતાના લેખો છપાવવાના પ્રયત્નો કર્યા પણ સરકાર વિરોધી લેખો કોઇ છાપવા તૈયાર નહોતું એટલે તેણે બ્લોગ પર લખવાનું શરૂ કર્યું. મેક્સિકોમાં ચાલતા ડ્રગ માફિયા , ટ્રાફિંકગ સાથે સંકળાયેલી માનવીય વેદના અને હિંસા તેના મુખ્ય વિષયો રહ્યા છે. તેના પર હવે પુસ્તક પણ પ્રસિધ્ધ થયું છે અને તેને બેસ્ટ બ્લોગરનો એવોર્ડ રિપોર્ટર્સ વિધાઉટ બોર્ડર તરફથી મળ્યો છે. જે સ્ત્રીઓને બદલાવ જોઇતો હોય, વિમેન એમ્પારમેન્ટ જોઇતું હોય તેમણે સોશ્યલ મિડિયા, ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ કરતા શીખવું પડશે.

આ રીતે સોશ્યલ મિડિયા પર કે બ્લોગમાં પોતાના પ્રતિભાવો રજૂ કરતી મહિલાઓને ખબર જ હોય છે કે તેમને વખોડવામાં આવશે કે ધમકીઓ પણ આપવામાં આવશે. પરંતુ, તેઓ પોતાના અવાજને બંધ કરવા હવે તૈયાર નથી. ગયા વરસથી ભારતમાં પણ સ્રી પર થતાં અત્યાચાર અને અન્યાય વિરુધ્ધ સોશ્યલ મિડિયા પર લખાઈ રહ્યું છે. પિતૃસત્તાક સમાજની માનસિકતામાં બદલાવ લાવવામાં આ લખાણો રિવોલ્યુશન લાવી શકવા સમર્થ છે.

21:46
0 Comments

પુરુષ અને સ્ત્રી , ઇટ્સ કોમ્પ્લિકેટેડ...31-12-13

varnagi raja

વરસનો આજે અંતિમ દિન અને મને કોમ્પલિકેટેડ પ્રશ્ર્નો સૂઝી રહ્યા છે. પહેલાં મરઘી કે પહેલાં ઇંડું ? આ સવાલ જેટલો જ પેચીદો સવાલ છે શું પુરુષ અને સ્ત્રી ફક્ત મિત્ર બની શકે ? એટલે કે તેમની વચ્ચે પ્લેટોનિક મૈત્રી જેમાં સેક્સનો અણસાર ન હોય તેવી મિત્રતા.... જ્યારે પણ આ વાત નીકળે ત્યારે લાંબી ચર્ચાનો દોર શરૂ થઈ શકે. હાલમાં જ એક આર્ટીકલ અંગે ચર્ચા કરતાં ફેસબુકના વાચકો પ્લેટોનિક ફ્રેન્ડશીપ અંગે વાત કરવા લાગ્યા. કેટલાકે કહ્યું કે એવા કિસ્સા અમે જોયા છે તો એક મૈત્રીણીએ કહ્યું કે અરે મારે પર પુરુષ સાથે પ્લેટોનિક મૈત્રી છે. અને તે અંગે મારો પતિ જાણે છે.

એક ભાઈએ દલીલ કરી કે પોતાની પત્નીને પ્રેમ અને આદર આપતો પુરુષ બીજી સ્ત્રીની સાથે ફક્ત તેના દુખમાં પડખે ઊભો રહે તેવો મિત્ર બની શકે છે. ફાઈન, આ દરેક દલીલો તેની જગ્યાએ ઠીક છે પણ મનમાં શંકાનો કીડો સળવળે જ કે એવું શક્ય છે કે સ્ત્રી પુરુષ ફક્ત ખાસ

મિત્ર હોય અને તેમના મનમાં સેક્સનો કીડો ક્યારેય સળવળ્યો ન હોય. કુદરતી લાગણીઓને કઇ રીતે દાબી શકાતી હશે ?

અનેક લોકો છે જે માને છે કે સ્ત્રી પુરુષ વચ્ચે રોમાન્સ વિનાની મૈત્રી શક્ય નથી. હા કામ અંગે ઓફિસમાં વાત થતી હોય કે ફક્ત કામ પુરતા જ તેઓ મળતા હોય અને તે પણ જાહેરમાં તો એ પ્રોફેશનલ મિત્રતા શક્ય છે. પણ જ્યારે અંગત વાતો બે વ્યક્તિ વચ્ચે થતી હોય વળી જો તે બે વિરુદ્ધ જાતિની વ્યક્તિઓ જે સજાતીય વલણ ન ધરાવતી હોય તો ક્યારેય બન્ને વચ્ચે જાતીય આકર્ષણ ન થાય તેવું વિચારવું મુશ્કેલ છે.

જો કે આજકાલ હિન્દી ફિલ્મોમાં આવી મિત્રતા બતાવવામાં આવે છે. જેમાં આજના યુવાનો અને યુવતીઓ એક સારા મિત્રની જેમ વર્તતા હોય. કેટલાક કોલેજીયન યુવાનો અને યુવતીઓને આ પ્રશ્ર્ન પુછ્યો કે શું તમે માનો છો કે છોકરો અને છોકરી ફક્ત મિત્ર રહી શકે. દરેકનો એક જ જવાબ હતો...યસ્સ... હા ફ્રેન્ડસ વીથ બેનિફીટનો જમાનો છે. વી ડોન્ટ માઈન્ડ હેવિંગ સેક્સ ઇફ વી ફીલ લાઈક. વાઉ..વ. અર્થાત આ લોકો વિજાતીય મિત્રતામાં માને છે અને મૈત્રીમાં ઇચ્છા હોય તો સાથે સેક્સ માણવામાં તેમને કોઇ બાધ નથી હોતો.જો કે તેઓ સ્પષ્ટપણે માને છે કે સેક્સનો વિચાર ન આવે તેવી મૈત્રી સ્ત્રી પુરુષ વચ્ચે શક્ય નથી.

પુરુષો મંગળ ગ્રહના અને સ્ત્રીઓ શુક્ર ગ્રહ પરથી એવી થિયરીમાં જો આપણે માનતા હોઇએ તો પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચે મૈત્રી શક્ય નથી જ. કારણ કે સ્ત્રી પુરુષની વચ્ચે શારીરિક આકર્ષણની તાણ રહેવાની જ છે. આ સનાતન પ્રશ્ર્ન છે જેનો જવાબ સ્પષ્ટ રીતે મળવો મુશ્કેલ છે. તે છતાંય કેટલાક વિજ્ઞાનીઓ, સમાજશાસ્ત્રી અને માનસશાસ્ત્રીઓએ તેનો જવાબ શોધવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. થોડો સમય પહેલાં વિસકોન્સિન યુનિવર્સિટીમાં ૮૮ સ્ત્રી-પુરુષ યુગલ મિત્રોને લેબોરેટરીમાં ભેગાં કર્યા. તે બન્નેને જુદાં કરી એકાંતમાં બન્નેને એકબીજા માટે થતી લાગણીઓને લગતાં પ્રશ્ર્નો પૂછવામાં આવ્યા.

અંતે રિસર્ચરને જે તારણ મળ્યું તે સ્ત્રીઓને પુરુષ મિત્ર માટે આકર્ષણ નથી અને તેઓ આ સંબંધને સ્ટ્રિકલી પ્લેટોનિક હોવાનું માને છે. જ્યારે પુરુષ મિત્રને સ્ત્રી મિત્ર માટે રોમેન્ટિક લાગણી હોવાનું અનુભવાયું હતું. આ પુરુષોને ફક્ત તેની સ્ત્રી મિત્ર માટે આકર્ષણ હતું તેટલું જ નહીં તેઓ દ્રઢપણે માનતા હતા કે સામે સ્ત્રી મિત્રને પણ તેવી જ લાગણી છે. તેમને એવું પણ લાગતું હતું કે આ મૈત્રી પ્રેમમાં પરિણમવાની શક્યતાઓ છે. છેવટે દરેક પ્રશ્ર્નોના જવાબ જોતા સંશોધનકારો એવા તારણ પર આવ્યા કે મોટાભાગની સ્ત્રીઓ એવું વિચારે છે કે પુરુષ અને સ્ત્રીઓ જસ્ટ ફ્રેન્ડ હોઇ શકે.જ્યારે પુરુષ સતત એવું વિચારતો હોય છે કે આ સંબંધ મિત્રતાથી કંઇક વિશેષ આગળ જાય તો તેમને વાંધો નથી.

સમાજશાસ્ત્રીઓ એવું માને છે કે પ્લેટોનિક મિત્રતા શક્ય છે પણ કેટલીક શરતો સાથે જ. બન્ને વચ્ચે દરેક સંબંધોની બાબતે સંવાદિતા અને પારદર્શિતા હોય. જો કે સ્ત્રી પુરુષ સાથે હોય તો કોમ્પલિકેશનને નકારી ન શકાય તેવો ભય પણ તેઓ દર્શાવે છે. બીજું તેઓ માને છે કે વિરુદ્ધ જાતિની મિત્રતામાં ફાયદા પણ છે. સ્ત્રીને પુરુષ સાથે કઇ રીતે વર્તવું કે તેમનું મન કઇ રીતે કળવું તે સ્ત્રી મિત્ર કરતાં પુરુષ મિત્ર સારી રીતે જ કહી શકે. અને સ્ત્રી માટે પુરુષ મિત્રને સલાહ મળી શકે ઉફ્ફ ... આ થિયરી પણ મનેતો કોમ્પલિકેટેડ લાગે છે.

યુનિવર્સિટી ઓફ સિનસિનાટી રેમન્ડ વોલ્ટર કોલેજના પીએચડી પ્રોફેસર ડોન ઓમારાએ ક્રોસ સેક્સ ફ્રેન્ડશિપમાં સેક્સરોલ વિષયે એક સંશોધનાત્મક પેપર તૈયાર કર્યું છે. તેમાં એ લખે છેકે ૧૫૦થી વધુ પ્રોફેશનલ સ્ત્રી પુરુષોને પૂછવામાં આવ્યું કે તેમને સ્ત્રી પુરુષની મૈત્રીમાં શું નથી ગમતું ? સ્ત્રીઓનો જવાબ હતો સેક્સુઅલ ટેન્શન. જ્યારે પુરુષોએ જણાવ્યું કે જાતીય આકર્ષણને કારણે જ તેઓ સ્ત્રીની સાથે મિત્રતા કરવા તૈયાર થાય છે એ જ બાબત તેમની મિત્રતાને ગાઢ બનાવે છે. કુલ ૬૨ ટકા સ્ત્રી પુરુષોએ જણાવ્યું કે તેમની મૈત્રીમાં સેક્સુઅલ ટેન્શન હોય જ છે.

બીજું પિતૃસત્તાક માનસિકતાની અસર મૈત્રી પર પડે જ છે. મૈત્રી ત્યારે જ શક્ય છે કે જ્યારે બન્ને સમાન હોય પણ પુરુષમાં ડોમિનેન્સ, પાવર અને પ્રેસ્ટીજ સહજ હોય છે અને પછી મોટેભાગે સ્ત્રી અજાણતા જ પુરુષને સમર્પિત વર્તન કરતી હોય છે. વળી સમાજ પણ બન્નેની મિત્રતાને હંમેશા શંકાની નજરે જ જોશે. અને જો તેઓ બન્ને કે બે માંથી એક પરિણીત હોય તો આ મિત્રતા લાંબી ટકતી નથી. આમે એવું સાબિત થયું છે કે જેમ જેમ ઉમ્મર વધે તેમ સ્ત્રી પુરુષની વચ્ચે મિત્રતા થવી અશક્ય હોય છે. એડલ્ટ ફ્રેન્ડશીપના લેખિકા રોઝમેરી બ્લિઝનેરે નોંધ્યું છે કે માત્ર ૨ ટકા સ્ત્રીઓ જ મોટી ઉંમરે પુરુષો સાથે મિત્રતા કરે છે. કારણ કે સ્ત્રીઓને પુરુષ કરતાં સ્ત્રી મિત્ર સાથે લાગણીથી કનેક્ટ થયાનું અનુભવાય છે. સ્ત્રીઓને લાગણીઓની વાતો કરવી ગમે છે જ્યારે પુરુષોને ટ્રાવેલ, સ્પોર્ટસ અને શેરબજારની વાતોમાં રસ હોય છે. જો કે એટલે જ પુરુષને બીજા પુરુષ કરતાં સ્ત્રી સાથે વાત કરવામાં પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરવામાં વધારે આનંદ આવતો હોય છે. અને એટલે જ તેઓ સ્ત્રી મિત્ર પસંદ કરે છે. નાની ઉંમરે ઠીક છે ફ્રેન્ડસ વીથ બેનિફિટ પણ ઉમ્મર વધતાં સ્ત્રીઓને એવું લાગે છે કે બીજી સ્ત્રી જ તેની વાત સમજી શકે છે એટલે તેઓ પુરુષને મિત્ર તરીકે ઇચ્છતી નથી.

અનેક સંશોધનો વાંચ્યા બાદ છેવટે એવું તારણ નીકળી શકે કે ઇટ્સ કોમ્પલિકેટેડ.... બન્ને માને છે કે પ્લેટોનિક મિત્રતા હોઇ શકે પણ પુરુષો વિચારે છે કે આ મિત્રતા પ્લેટોનિક તત્ત્વને પાર કરી શકે તો વાંધો નહીં. એનું કારણ છે મેલ હોર્મોન જેના વિશે પહેલાંના આર્ટિકલોમાં લખી ચુકાયું છે. જ્યારે આજના યુવાનો માટે તો ફ્રેન્ડસ વીથ બેનિફિટ ઓલવેઇઝ વેલકમ. એની વે સ્ત્રી પુરુષ વચ્ચે પ્લેટોનિક મિત્રતા હોઇ શકે ? આ ર્પ્રીંનનો જવાબ તમે પણ તમારી રીતે આપી શકો. અને જો કોઇ નવો વિચાર હોય તો ચોક્કસ અમને વરસના અંત પહેલાં કે નવા વરસની શુભેચ્છા સાથે લખી જણાવશો. બધાને નવા વરસની શુભેચ્છા.

21:17
0 Comments

કશું પણ બદલી શકાય છે? 24-12-13

આજની નારી

એકવીસમી સદીના 13 વરસ પુરા થવાની આડે ગણતરીના દિવસો છે. ત્યારે પાછલા વરસોમાં નજર નાખતા વિચાર આવે કે ખરેખર કશું પણ બદલાઈ શકે છે ખરું ? ગયા વરસે ડિસેમ્બરમાં દિલ્હીમાં ક્રૂર ઘટના ઘટી જેને કારણે લોકો આઘાત પામ્યા. એ આઘાત રોષ બની રેલીઓના રૂપે દરેક શહેરો, ગામોમાં વ્યક્ત થયો. દિલ્હીમાં કડકડતી ઠંડીમાં પણ અનેક છોકરીઓ રસ્તા પર ઊતરી આવી. જાતિય ભેદભાવના અંચળામાંથી મુક્તિની છડી પોકારતી. વરસ વીતી ગયું હોવા છતાં એ ફ્રિડમના નારાઓ હજી પણ હવાઓમાં ગુંજી રહ્યા છે. જેના પર ક્રૂરતા આચરવામાં આવી હતી તે છોકરી જીવવાની ઇચ્છા સેવતી મૃત્યુ પામી. એ સાથે જ અનેક ભારતીય છોકરીઓના મનમાં મુક્ત રીતે જીવવાની ઇચ્છા મૂકતી ગઈ.

ચુપચાપ જેઓ અન્યાય સહેતા હતા કે જોતાં હતા તેઓ બોલતા થયા. તો તેમાંના અનેકે બદલાવ માટે પ્રયત્નો કર્યા. સફળતાની સીડીઓ ચડતી સ્ત્રીઓને નીચે પાડવા માટે એક યા બીજી રીતે પ્રયત્નો થતા હતા. એને અવગણીને સ્ત્રી સંઘર્ષ કરતી આગળ વધતી હતી. પણ જ્યારે માનસિકતા ગળે ટુંપો દઈ દે તો મોઢું ખુલી જતું હોય છે. અનેક સ્ત્રીઓ ગુલામી લાદતી માનસિકતામાંથી સ્વતંત્રતાની માગણી કરતી રસ્તા પર ઊતરી આવી. કાયદાઓ બદલાયા કે ઘડાયા તેની વાત જવા દઈએ. પુરુષોની માનસિકતા બદલાઈ કે નહીં તેની વાત પણ આજે ન કરીએ. પણ સ્ત્રીઓની માનસિકતા જરૂર બદલાઈ છે તે કહી શકાય.

સ્ત્રી પોતાના પર થતા અત્યાચાર અંગે બોલતી થઈ છે. એની સંખ્યા ભલે ઓછી હોય પણ બદલાવ મહેસુસ કરી જ શકાય છે. અને એ જ સાચા અર્થમાં ગયા ડિસેમ્બરમાં મૃત્યુ પામેલી નિર્ભયાને શ્રધ્ધાજંલી છે. પહેલાં પણ બળાત્કાર થતા હતા અને હજી પણ થાય છે. પણ હવે ભોગ બનનાર સ્ત્રીઓ ચુપ બેસી રહેવાને બદલે બોલતી થઈ. ફરિયાદ કરતી થઈ. એટલું જ નહીં મિડિયા પણ સ્ત્રી પર થતાં દરેક અત્યાચાર અંગે પ્રતિક્રિયા વ્યક્ત કરતું થયું. લોકો સ્ત્રી પર થતાં દરેક જાતીય અત્યાચાર વિશે પ્રતિક્રિયા વ્યક્ત કરતાં થયા. પત્રકાર લેખક નીલાંજના રોયે બહુ જ સારું સ્ટેટમેન્ટ આપ્યું હતું કે , જાતીય ભેદભાવના અભિગમને કારણે બળાત્કારો થાય છે. જાતીય હિંસાને આપણે સ્વીકારી લીધી હતી. પહેલાં જે સમાચારો કે ચર્ચાને હાંસિયામાં ધકેલી દેવામાં આવતી હતી તેને હવે મેઇન સ્ટ્રીમમાં લાવવામાં આવે છે. આપણે ત્યાં ચર્ચાના વિષયો ટીવી ચેનલની જેમ ઝડપથી બદલાય છે. આપણે સ્ત્રી ભૃણ હત્યા કે જાતીય ભેદભાવને અને તેના કારણે થતા બળાત્કારોને પણ અટકાવી શકવાના નથી પણ જે રીતે તેની ચર્ચાઓ ચોરેને ચૌટે થઈ રહી છે તે અટકાવી શકાશે નહી.

ઓલ ઇન્ડિયા પ્રોગ્રેસિવ વિમેન્સ એસોસિએશનના સેક્રેટરી કવિતા ક્રિષ્નન કહે છે , દિલ્હી ગેંગરેપ બાદ કંઇ બદલાયું હોય તો તે છે સ્કુલ કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ , યુવાનો સ્ત્રીને થતાં જાતીય ભેદભાવ અંગે ખુલ્લેઆમ ચર્ચાવિચારણા કરતા થયા છે. સ્ત્રીઓ કોઇપણ ભય વગરની સ્વતંત્રતાની માગણી કરતી થઈ છે. નથી બદલાતા તો આપણી સરકારી સંસ્થાઓ.

આ વરસે અનેક બળાત્કારના કિસ્સાઓ સાથે જાતિય સતામણીના કિસ્સાઓ પણ બહાર આવ્યા છે તે દર્શાવે છે કે સ્ત્રીઓ હિંમત કરીને પોતાના પર થતાં અત્યાચાર અંગે બોલી શકે છે. જો કે તેના પરિણામતો ભોગ બનનાર ભોગવે જ છે પણ સાથે જ એક સંદેશો ય વહેતો થાય છે કે હવે સ્ત્રીઓ ચુપ નહીં રહે. તેઓ પોતાના પર થતાં અત્યાચાર સહન કરીને ચુપ નહી બેસે. સત્તા કે પિતૃસત્તાક સમાજનો ડર રાખ્યા વગર પોતાના પર થતાં અત્યાચાર વિરુધ્ધ અવાજ ઊઠાવશે. ગયા વરસનો અંત અને આ વરસની શરૂઆત ગમગીન અને આક્રોશપૂર્ણ હતી. તો આ વરસનો અંત સ્ત્રીઓની સહિષ્ણુતાને કમજોરી ન ગણવાની યાદ અપાવી રહ્યો છે. કેટલાકને લાગશે કે વિશાખા ગાઈડલાઈન્સનો ફાયદો ય ઊઠાવાશે. પણ આટલા વરસથી સતત પીડા સહન કરનાર સ્ત્રી જ્યારે બોલે ત્યારે તે પુરુષ માનસિકતાને લાગશે જ.

દેખીતો બદલાવ આવતાં કદાચ વરસો લાગી શકે પણ તેના બીજ વવાઈ ગયા છે. યુવાનો વિચારતાં થયા છે. અવાજ ઊઠાવતાં, વિરોધ કરતાં પણ થયા છે. છેલ્લા ચારેક જાતીય સતામણીના કે બળાત્કારના કેસમાં ભોગ બનનાર યુવતીઓ કોઇપણ ભય વગર ફરિયાદ કરવા આગળ આવી છે. સમાજની માનસિકતાનો ભોગ બનેલી યુવતી મૃત્યુ પામીને દરેક સ્ત્રીમાં જીવંત થઈ છે વિરોધના સૂર રુપે. તેને હવે કોઇ ભય કે હિંસા ચુપ કરી શકે તેમ નથી. આ મોટામાં મોટો બદલાવ નહીં તો શું ?

01:15
0 Comments

50 વરસ પહેલાંની અને આજની માતા 17-12-13

આજની નારી

શાળાની બસ આવે તે પહેલાં કેટલીક આધુનિક માતાઓ વાત કરી રહી હતી. તેમની વાતનો સૂર કંઇક એવો હતો કે તેમને ચાલવા જવું છે કે કસરત કરવી છે પણ મરવાની ય ફુરસદ નથી હોતી બાળકો અને ઘરકામને લીધે. દરેકને આ બાબતે કંઇકને કંઇ ફરિયાદ હતી. અચાનક વિષય બદલાયો તે પહોંચી વાત ટીવી પર ચાલતી સ્ત્રીઓમાં લોકપ્રિય ધારાવાહિક પર, હિરોઇને પહેરેલા કપડાં અને તેના વિશેની ગોસિપ અંગે ચર્ચાઓ થઇ. તેમાં પણ સમયની મારામારી હતી. જેમકે અમુક ધારાવાહિક જોવા માટે તેઓ રસોઇ વહેલી બનાવી દે અને ઘરનાને કહી દે કે જમવું હોય તો જાતે જમી લો ડિસ્ટર્બ ના કરો. તો બપોરના પણ ઊંઘ છોડીને ધારાવાહિકો જુએ. ત્યારે તેઓ વ્હોટસ અપ કે ફેસબુક પણ ઓપન ના કરે. મૈત્રિણીઓ માટે ય સમય ન હોય અને બાળકો માટે ય સમય ક્યાં હોય ?

આ સાંભળતા લાગ્યું કે શું સાચ્ચે જ આજની નારી પાસે સમય નથી ? મનમાં ઊઠેલા આ સવાલના જવાબમાં અમેરિકામાં માતાઓ પર થયેલો સર્વે વાંચવા મળ્યો. જે આપણા ભારતની માતાઓને પણ લાગુ પડી શકે છે. આજની માતાઓ પાસે પચાસ વરસ પહેલાં માતાઓ પાસે હતો એટલો સમય નથી હોતો કારણ કે તેમનો સમય ટેલિવિઝન અને ડિજીટલ ગેજેટસમાં વધુ વપરાય છે. આજની માતાઓનું જીવન બેઠાડું થઈ ગયું છે. જ્યારે પચાસ વરસ પહેલાં માતાઓ વધારે પ્રમાણમાં કેલેરી બળે તેવા કામ કરતી હતી. મેયો ક્લિનિક પ્રોસિડિંગ જરનલમાં પ્રસિધ્ધ થયેલા આ સંશોધનમાં સાબિત થયું છે કે આજની માતાઓ ટેલિવિઝન, ડ્રાઇંવિગ અને ગેઝેટસમાં સમય વિતાવતી થઈ છે ત્યારથી તેમની પાસે બાળકો સાથે રમવાનો કે ઘરકામ કરવાનો સમય નથી હોતો. અને તેમનું જીવન બેઠાડું થઈ ગયું છે. જ્યારે પચાસ વરસ પહેલાં માતાઓ બાળકો સાથે રમતી તેમની સાથે વધારે સમય વીતાવતી અને ઘરના દરેક કામ જાતે કરતી હતી. આ સંશોધન પાંચ વરસથી અઢાર વરસની વયના બાળકો ધરાવતી માતાઓના છે.

આપણે ત્યાં પણ માતાઓ પાણી ભરવા જતી, દળણા દળતી, ખેતરોમાં કામ કરતી, કપડાં જાતે ધોતી, રસોઇ બનાવતી અને વાસણો પણ જાતે જ ઘસતી હતી. આવા અનેક ઘરના કામ કરવા ઉપરાંત શાળામાં શિક્ષિકા તરીકે અથવા આઝાદીની લડતમાં ભાગ લેવો, મહિલા મંડળોમાં અનેક સેવા પ્રવૃત્તિ કરવી વગેરે અનેક કામો કરતી. જ્યારે આજની માતાઓને રસોઇથી લઈને વાસણ કપડાં કચરા પોતાં કરવા માટે કામવાળા હોય છે. મહેનતનું કામ પહેલાં જેવું રહ્યું જ નથી. તૈયાર મસાલા અને તૈયાર ફુડ પેકેટ્સ સૌથી વધુ વેચાઇ રહ્યા છે.

મેયો પ્રોસિંડિંગ જરનલના સંશોધનમાં એવું જાણવા મળ્યું કે 1965 પહેલાં માતાઓ શારિરીક શ્રમ ધ્વારા અઠવાડિયામાં જેટલી કેલેરી બાળતી હતી તેનાથી અડધી કેલેરી પણ આજની માતાઓ નથી બાળતી અને તેમાંય બહાર કામ કરવા ન જતી સ્ત્રીઓ એટલેકે ગૃહિણીઓ સૌથી વધુ બેઠાડું જીવન જીવે છે. શારિરીક શ્રમમાં ઘરકામ, સાફસફાઈ, બાળકોની પાછળ થતી દોડાદોડી કે તેમની સાથે રમવું , કસરત કરવી કે ચાલવાની પ્રવૃત્તિઓને ગણવામાં આવે છે જ્યારે બેઠાડું જીવનમાં ટેલિવિઝન સામે વિતાવાતો સમય, કોમ્પયુટર ટેબલ પર વીતાવાતો સમય અને પ્રવાસમાં બેઠા વીતાવાતો સમય ગણવામાં આવ્યો હતો. વોશિંગ મશીન, ડિશ વોશર જેવા ગેઝેટ્સને કારણે પણ ઘરકામમાં શારિરીક શ્રમ રહ્યો નથી.

માતાને જોઇને બાળકો પણ શારિરીક શ્રમ ન કરે તે નવાઈ નથી લાગતી. આવતી પેઢીમાં શ્રમનો મહિમા ગાનારી માતાઓ નહીં હોય. આજના બાળકો ટુ મિનિટ્સ નુડલ્સ પર ઊછરી રહ્યા છે. કડવી લાગતી આ વાસ્તવિકતા નકારી શકાય તેમ નથી. એક તરફ આજની નારી દરેક ક્ષેત્રે વિકાસ કરી રહી છે તો બીજી તરફ ભવિષ્યના નાગરિકને તે શ્રમનો મહિમા ભૂલાવી રહી છે. ગાંધીજીએ શ્રમનો મહિમા આચરણમાં મૂકીને સમજાવ્યો હતો જે દરેક માતાઓ પોતે ય વિસરી ગઇ છે તો ભવિષ્યની પેઢીને ક્યાંથી તે શીખવાડી શકે ?

00:55
0 Comments

કામના સ્થળે જાતિય ભેદભાવ આજે ય છે 12-11-13

આજની નારી

દિવાળી પછી નવા વરસની શુભેચ્છાના ફોન કોલ્સ થઈ રહ્યા હતા તે સમયે એક પત્રકાર મિત્રની સાથે વાત કરતાં મોંઘવારી વિશે ચર્ચા કરતાં કહેવાઇ ગયું કે મારે પણ નોકરી શોધી લેવી છે. ફ્રિલાન્સ નથી પોષાતું. તો કહે કે હવે મિડિયામાં વણલખ્યો નિયમ આવ્યો છે 40 પછી સ્ત્રીઓને નોકરીએ નહીં લેવાની. મારાથી બોલાઈ ગયું કે , પણ તમે તો હમણાં જ નોકરી બદલી છે અને તમારી ઉંમર મારા જેટલી જ તો છે... સામે પક્ષે લાંબી ચુપકિદી બાદ જવાબ મળે છે કે આ નિયમો મેં નથી બનાવ્યા મેનેજમેન્ટે બનાવ્યા છે.

અર્થાત આ નિયમ પુરુષો માટે નથી. મેનેજમેન્ટમાં પણ ઊચ્ચ પદે પુરુષો જ છે. થોડી તપાસ કરતાં વાત સાચી નીકળી. કોઇપણ સ્ત્રીને લાગી આવે તેવી આ બાબત છે. આજે એકવીસમી સદીમાં પણ કામની લાયકાત કરતાં સ્ત્રી પુરુષોના ભેદને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે. આ અંગે વધુ જાણવા મેં થોડું સંશોધન કર્યું તો દુનિયાના ડેવ્હલપ્ડ દેશોમાં પણ સ્ત્રીઓને પુરુષોના પ્રમાણમાં ઓછો પગાર મળે છે અને આગળ વધવાની ઓછી તક મળે છે. કેટલિસ્ટ નામની ઇંગ્લેડની એક સામાજીક સંસ્થાએ કરેલા અભ્યાસ મુજબ 2008થી પુરુષોના પગારમાં 21 ટકાના દરે વધારો થાય છે તો સ્ત્રીઓના પગાર ફક્ત બે ટકાના દરે વધે છે. 2012ના સર્વેમાં જાણવા મળ્યું કે મોટાભાગની હાઈ પ્રોફાઈલ પદની નોકરીઓ કે મોટા પ્રોજેક્ટ જેમાં વધુ નાણાં હોય તે પુરુષોને જ મળે છે. કારણ કે હજી પણ ગ્લાસ સિલિંગ દરેક જગ્યાએ સ્ત્રીઓને નડે છે.તેને પાર કરીને આગળ વધવામાં જ મોટાભાગની સ્ત્રીઓની શક્તિ વપરાય જાય છે.

આજે કાર્ય કરતી વ્યક્તિઓમાં અડધો અડધ સંખ્યા સ્ત્રીની છે. તેઓ કામ અને પૈસાની બાબતમાં પુરુષની બરાબરી કરી શકે છે ભલે પછી તે દશમાંથી ચાર કુટુંબમાં એકલી કમાનાર ન હોય. તે છતાંય તે પુરુષોની સરખામણીએ 23 ટકા ઓછો પગાર મેળવે છે એવું આઈડબલ્યુ પીઆર (ઇન્સટિટ્યુટ ઓફ વિમેન્સ પોલીસી રિસર્ચ ) ધ્વારા કરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યુ હતું. આ સંસ્થા દર વરસે જેન્ડર વેજ ગેપનો અભ્યાસ કરે છે અને તેનો રેકોર્ડ રાખે છે. આ આંતરરાષ્ટ્રિય સંસ્થાએ તાજેતરમાં જાહેર કર્યું હતું કે સ્ત્રી અને પુરુષોના આર્થિક ઉપાર્જન વચ્ચેના ભેદભાવનું અંતર છેલ્લા પચાસ વરસથી એટલી ધીમી ગતિએ ઘટી રહ્યું છે તે જોતાં આવતાં પચાસ વરસ પછી અથવા 2056ની સાલ સુધીમાં જ સ્ત્રી પુરુષની કમાણીનું સ્તર બરાબરીની કક્ષાએ કોઇપણ જાતિય ભેદભાવ વગર પહોંચશે. એનો અર્થ એ કે આજે કામ કરતી સ્ત્રીઓ પોતાના જીવનકાળ દરમિયાન કામના સ્થળે થતાં જાતિય ભેદભાવને સહન કર્યે જ છૂટકો. છતાંય નવાઈની વાત એ છે કે સ્ત્રીઓ પુરુષો કરતાં વધુ સંખ્યામાં કોલેજ અને પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટની ડિગ્રી મેળવે છે તે પણ હકિકત છે.

નવા વરસે એક સરસ વાત જાણવા મળી કે દુનિયામાં એવા પણ દેશ છે જ્યાં જાતિય ભેદભાવ લગભગ નહીવત છે. વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમે કરેલા 136 દેશોના અભ્યાસમાં એવું જાણવા મળ્યું છે કે આઇસલેન્ડ, ફિનલેન્ડ , નોર્વે, સ્વીડન અને ફિલિપાઈન્સ પ્રથમ પાંચ દેશો છે જ્યાં સ્ત્રીઓનું રાજકારણમાં પ્રદાન, આર્થિક સમાનતા અને શિક્ષણ તથા આરોગ્યના અધિકારોને યોગ્ય ન્યાય મળે છે. ત્યાં જાતિય ભેદભાવને કોઇ સ્થાન હોતું નથી. જ્યારે ભારતમાં રાજકિય ક્ષેત્રે પ્રદાન સિવાય દરેક ક્ષેત્રમાં જાતિય ભેદભાવ પ્રવર્તે છે એટલું જ નહીં જાતિય ભેદભાવ ઘટવાને બદલે વધતો હોય તેવું પણ જણાય છે. છેલ્લા આઠ વરસથી વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમ દરવરસે રિપોર્ટ જાહેર કરે છે. સાદિઆ ઝાહિદીના કહેવા મુજબ જે દેશોમાં જાતિય ભેદભાવ દરેક ક્ષેત્રે ઓછો હોય છે તેનું કારણ એ હોય છે કે તેઓ વ્યક્તિની ટેલેન્ટમાં રોકાણ કરે છે. સ્ત્રી કે પુરુષના ભેદ ટેલેન્ટમાં નથી જોવાતા.એટલે જ્યાં પણ કાર્ય કરનાર કરતાં કાર્યને મહત્ત્વ આપવામાં આવે છે ત્યાં પ્રગતિ થાય જ છે.

હવે તો એવી કંપનીઓના નામ પણ જાહેર થાય છે કે જ્યાં જાતિય ભેદભાવ વગર કામ સોંપવામાં આવે છે. અને બન્નેને સરખો પગાર આપવામાં આવે છે. અને એવી કંપનીઓ ફક્ત પુરુષપ્રધાનતાથી કામ કરતી કંપનીઓ કરતાં વધુ પ્રગતિ કરતી હોવાનું પણ જણાય છે. આપણે આશા રાખીએ કે નવા વરસે આપણે ત્યાં આ ભેદભાવ નષ્ટ ન થાય તો પણ તેની માત્રા ઓછી જરૂર થાય.

09:21
0 Comments

મહત્વકાંક્ષી હોવું જોઇએ કે નહી 22-10-13

આજની નારી

લીના મહેતા સરકારી સંસ્થા સાથે વરસોથી કામ કરે છે. તેની સાથેના અનેક પુરુષ કાર્યકરો પ્રમોશન લઈને બીજા શહેરમાં જતાં રહ્યા પણ લીનાને પ્રમોશન ઓછું મળે છે. તેનું કારણ છે કે લીના બીજા શહેરમાં શિફ્ટ થઇ શકે તેમ નથી. કારણ કે તેને પરિવાર છે.આમ જોઇએ તો પરિવારમાં એક બાળક અને પતિ છે. પણ તેનો પતિ નથી ઇચ્છતો કે તે બીજા શહેરમાં શિફ્ટ થાય. આ વરસે ફરીથી બ્રાન્ચ મેનેજર તરીકે તે જો બીજા શહેરમાં બદલી લે છે તો તેને ગાડી,ફ્લેટ અને પગાર વધારા સાથે ઊંચો હોદ્દોય મળે તેમ છે. લીનાને તેના પોતાના સંતોષ માટે હોદ્દો સ્વીકારવાની ઇચ્છા છે. દીકરો મોટો થઈ ગયો છે તે પોતાનું ધ્યાન જાતે રાખી શકે એમ છે. અને પિતા તરીકે પતિની ય કંઇક જવાબદારી તો ખરીને...? અને જો પતિ ઇચ્છે તો એ પણ તેની સાથે શિફ્ટ થાય તો એને વાંધો નથી. આ બાબતે જ્યારે ચર્ચા થાય ત્યારે એને એક જ વાત સાંભળવા મળતી કે તું બહું મહત્ત્વકાંક્ષી છે. તને ઘરની કે પરિવારનો વિચાર કરવાનું મન નથી થતું ?

આ વાત અનેક રીતે આજની નારીને સાંભળવા મળતી હશે. પોતાના વિકાસ માટે કે વ્યક્તિત્વને માટે કામ કરવાનું વિચારવું એટલે જાણે કે પાપ કરતી હોય તેવી રીતે મહત્ત્વકાંક્ષી હોવાનું લેબલ લાગે. આ બાબતે પુરુષોએ કોઇની પરવાનગી લેવાની હોતી નથી. ઘર અને ઓફિસમાં દરેક જગ્યાએ જેન્ડર બાયસનો ભોગ બનતી નારીએ કેટલાય કોમ્પ્રોમાઈઝ કરવાના હોય છે તેમાં સૌથી પ્રથમ તેની મહત્ત્વકાંક્ષા પર કાપ મૂકવામાં આવે છે. સાઈકેટ્રીટ એન ફેલએ હાવર્ડ બિઝનેસ રિવ્યુ માટે એક સંશોધનાત્મક પેપર લખ્યું હતું તેનો વિષય હતો સ્ત્રીઓમાં મહત્ત્વકાંક્ષાન ઓછી હોય છે ? તે માટે એનએ અનેક મહિલાઓના મંતવ્યો લીધા. છેવટે એ પેપર પુસ્તક રૂપે પણ પ્રગટ થયું નેસેસરી ડ્રિમ્સ – એમ્બીશન ઇન વિમેન ચેન્જીંગ લાઈફ . એનનું કહેવું છે કે, “ મોટાભાગની સ્ત્રીઓ માને છે કે મહત્વકાંક્ષી હોવું એટલે પોતે જ પોતાની જાહેરાત કરવી કે પોતાના માટે જ એકાંગી વિચાર કરીને જીવવું. અને એટલે જ મોટાભાગની મહિલાઓ મહત્વકાંક્ષી હોવાના લેબલથી દૂર રહેવાનો પ્રયત્ન કરે છે. પણ મહત્ત્વકાંક્ષાનો ખરો અર્થ થાય છે પોતાની કાર્યકુશળતા કે આવડતથી ઓળખ ઊભી કરવી.હજી સુધી એવી કોઇ સાબિતી નથી મળી કે પુરુષોમાં અને સ્ત્રીઓમાં મહત્વકાંક્ષાની માત્રામાં ફરક હોય છે. એટલે કે પુરુષોમાં વધુ અને સ્ત્રીઓમાં ઓછી મહત્ત્વકાંક્ષા હોય છે એવું કોઇ પ્રમાણ નથી મળ્યું. મેં જેટલી પણ મહિલાઓના ઇન્ટરવ્યુ આ પેપર માટે કર્યા છે તેમાંથી કોઇએ પણ પોતે મહત્વકાંક્ષી હોવાનું કબૂલ્યું નથી. કારણ કે દરેક મહિલાઓ પણ એવું માને છે કે મહત્વકાંક્ષી હોવું એટલે સ્વાર્થી હોવું. જ્યારે પુરુષો માટે આ શબ્દનો આવો કોઇ અર્થ નથી નીકળતો. તેમને માટે મહત્વકાંક્ષી હોવું જરૂરી ગુણ માનવામાં આવે છે.”

આ પરિસ્થિતિ ભારતમાં જ નહીં આખાય વિશ્વમાં છે અને 2013માં પણ બદલાઈ નથી. કારણ કે હજી આજે પણ નારીને જેન્ડર બાયસ એટલે કે જાતીય ભેદભાવની સમાજની વિચારધારાનો ભોગ બનવું પડે છે. ઊચ્ચ પદે મહિલાઓની સંખ્યા આજે પણ એટલે જ ઓછી છે. બિન્દાસ બેબ કે મટિરિયલિસ્ટીક ગણાતી ગાયિકા મેડોનાએ ગાય રિચી સાથેના તેના સમય બાબતે ઉલ્લેખ કરતાં તાજેતરમાં એક મુલાકાત દરમિયાન કહ્યું હતું કે, મને ખબર નહોતી કે મહત્વકાંક્ષા રાખવી યોગ્ય નથી ગણાતું. આ જ મેડોનાએ એક જમાનામાં બ્લોન્ડ એમ્બીશન નામે ટુર કરી હતી. આજે ટેલિગ્રાફ પેપરમાં સ્ત્રીઓ માટેની કોલમ લખતાં લગભગ સાઈઠ વરસના જોસેફાઈન ફેઇરલી લંડનમાં 20 વરસની નાની ઉંમરે મેગેઝિનના એડિટર બન્યા હતા. તેનો ઉલ્લેખ કરતાં જોસેફાઈન કબૂલે છે કે જો મને ત્યારે કોઇકે કહ્યું હોત કે હું મહ્ત્વકાંક્ષી છું તો મને દુખ થયું હોત કારણ કે મહિલા માટે મહ્ત્વકાંક્ષી શબ્દ સારા અર્થમાં નથી વપરાતો. સ્પોર્ટસના ટ્રેક પર કે ઘરમાં જ મહિલાઓને જીતવાની મહત્વકાંક્ષા રાખવાની છૂટ હોય છે. નહીંતો તેને સ્વાર્થી , પુરુષ જેવી એટલે કે સ્ત્રીત્વની ખામી ધરાવતી સ્ત્રી તરીકે ઓળખાવા માટે તૈયાર રહેવું જોઇએ.

આજે પણ દરેક ક્ષેત્રે મહત્વકાંક્ષા બાબતે નારીએ સંઘર્ષ અને ટીકાનો સામનો કરવાનો જ છે પણ શક્તિરૂપા નારીએ એમ હાર માનવી કબૂલ નથી એટલે ભલે ધીમી ગતિએ પણ સમય અને શબ્દોના અર્થો બદલાઈ રહ્યા છે. તમસોમાં જ્યોર્તિગમયની પ્રાર્થના આપણે નજર સમક્ષ રાખીને મહત્વકાંક્ષી બનવામાંથી પીછેહઠ કરવાની નથી. પોતાની ઓળખ સ્થાપવી એટલે સ્વાર્થી બનવું એવું નથી. મહ્ત્વકાંક્ષાના માર્ગમાં કોઇપણ ગુનાહિત ભાવને સ્થાપિત થવા દેશો નહીં.મહત્વકાંક્ષા જ તમને તમારી ક્ષમતા સુધી પહોંચાડતી હોય છે.

09:14
0 Comments

પુરુષ આખરે આદમ છે. 26-11-13

varnagi raja

ટાઇટલનું આ વાક્ય વિચિત્ર લાગતું હોવા છતાં તેનો અર્થ દરેકના મનમાં એક સરખો સ્પષ્ટ થાય છે. અહીં ઇવને પ્રેમ કરતાં આદમની વાત થઈ રહી છે. એ પુરુષને ન તો જાતિ કે ઉંમર હોય છે તે ઇવની હાજરીમાં આદમ હોય છે.

હાલમાં જ સુચિત્રા કૃષ્ણમૂર્તિએ પોતાના જીવનની વાત ડ્રામા ક્વીન નામના પુસ્તકમાં પ્રગટ કરી. એ પુસ્તકના વિમોચન બાદ તેની પબ્લિસિટી પણ ડ્રામાક્વીનને શોભે તે રીતે થઈ. એક જમાનામાં શેખર કપૂરને પરણેલી સુચિત્રાએ પોતાના લેટેસ્ટ પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે મેં રામ ગોપાલ વર્માને લગ્ન માટે પ્રપ્રોઝ કર્યું હતું. પણ રામ ગોપાલ વર્માએ તેને ના પાડી હતી એટલું જ નહીં રામ ગોપાલ વર્માએ તેને એવું કહ્યું કે , “સુચિત્રા તે મને મીસઅન્ડરસ્ટેન્ડ કરી છે. હું લગ્ન સંસ્થામાં માનતો નથી.એટલે લગ્ન વિશે ક્યારેય વિચારું જ નહીં. હું સ્ત્રીનો ઉપયોગ ફક્ત સેક્સ માટે જ કરું છું. આઇ લાઈક વિમેન બોડી નોટ ધેઅર બ્રેઇન....મને સ્ત્રીના શરીરમાં રસ છે તેમની બુધ્ધિમત્તામાં નહીં.” રામુની આ અંગત માન્યતા છે. એટલે આપણે તેના વિવેચનમાં નહીં પડીએ. આમ તો આ વાક્ય કોઇપણ સ્ત્રીને વાગવું જોઇએ. પરંતુ, સુચિત્રાએ એવા કોઇ પ્રતિભાવ નથી આપ્યા. નારીવાદી કોઇ અભિગમ વગર પુરુષના પોઇન્ટ ઓફ વ્યુથી આ વાક્યને તપાસતા સમજાય છે કે કોઇપણ પુરુષ સૌ પહેલાં સ્ત્રીને એક સ્ત્રી શરીર તરીકે જ જુએ છે. આ જ તથ્ય છે જ્યારથી પૃથ્વી બની અને માનવનો જન્મ થયો. જો એવું ન હોત તો આજે પૃથ્વી પર આપણું અસ્તિત્વ કેટલું હોત તે પણ વિચારવા જેવું છે.

આદિમાનવમાંથી જેમ જેમ માણસનો વિકાસ થતો ગયો તેમ સમાજના નિયમોની રચના પણ થતી ગઇ. પરંતુ સ્ત્રીને સ્ત્રીત્વ આપતું કે પુરુષને પુરુષત્વ આપતું મુખ્ય તત્વતો એ જ રહેવાનું છે. પુરુષને પૌરુષત્વ આપતું ટેસ્ટેટોરોન નામનું હોર્મોન પુરુષોની ખાસિયતો ઘડે છે એવું કહી શકાય. રસ્તા પરથી પસાર થતા , કોઇ પબમાં દાખલ થાય , પત્નિ સાથે ડિનર લેતા હોય કે ઓફિસમાં જ કામ કેમ ન કરતા હોય દરેક પુરુષ પસાર થતી કે સામેથી આવતી યુવાન સ્ત્રીને જુએ જ છે. તેમાં એ પુરુષ ખરાબ છે એવું નથી. યુવાન સ્ત્રી ફર્ટિલાઈ હોય છે. અને તે તંદુરસ્ત બાળકને જન્મ આપી શકે છે. સેક્સ એડવાઈઝર અને થેરેપીસ્ટ ડો.માઈક ડોવ કહે છે કે પુરુષનું મગજ નોંધ લે તે પહેલાં તો પુરુષની નજર સ્ત્રી સુધી પહોંચી જતી હોય છે. પુરુષના હોર્મોન તેને એમ કરવાની પ્રેરતા હોય છે. સ્ત્રીને જોતો દરેક પુરુષને ફ્લર્ટ માની લેવાની જરૂર નથી. સ્ત્રી પસાર થાય અને પુરુષની નજર તેની નોંધ ન લે તેવું બનવું અશક્ય છે.

બીજા એક રિસર્ચ પ્રમાણે સ્ત્રીનું બીજ જ્યારે ફલિત થવાનું હોય છે ત્યારની તેના પરસેવાની વાસ પુરુષના ટેસ્ટોટોરોનને અસર કરે છે. સ્ત્રીની ફળદ્રુપતાની ગંધ પુરુષના ટેસ્ટેટોરોને વધારતી હોવાના અનેક પુરાવા સંશોધનકારોને મળ્યા છે. એટલે જ્યારે રામુ કહે છે કે મને સ્ત્રીના શરીરમાં રસ છે તેની બુધ્ધિમત્તામાં નહીં ત્યારે તેની અંદરનું પુરુષ નામનું પ્રાણી આ કહી રહ્યું હોય છે. પુરુષોને સ્ત્રીની લાગણીઓ કરતાં શરીરની સાથે કામ પાર પાડતા સરળતાથી ફાવતું હોય છે. એનો અર્થ એવો નહી કે પુરુષને લાગણી નથી હોતી કે તેણે પોતાના ટેસ્ટોટોરોનને પ્રાણીની જેમ વર્તવા દેવાનું હોય. અહીં જ આપણો વિકાસ કામ કરે છે. ટેસ્ટોટોરોનતો પુરુષના લોહીમાં જ હોય છે પણ તેની સાથે શિક્ષણ ,સમાજ અને સમજ આ દરેક બાબતો પુરુષનું ઘડતર કરે છે.પરંતુ, બેઝિક ઇન્સ્ટિન્ક તો આદિમાનવની જ રહેવાની.

પુરુષ અને સ્ત્રીનો બાયોલોજીકલ ફરક જ તેમને આગવું વ્યક્તિત્વ આપે છે. પુરુષ સિવાય સ્ત્રીની અને સ્ત્રી સિવાય પુરુષની વાત કરવી અશક્ય છે. કારણ કે તેમનો જન્મ પણ એ બન્નેના લીધે જ થાય છે. પુરુષ શું જુએ છે સ્ત્રીમાં તો વેલ તે એનો ચહેરો પહેલાં નથી જ જોતો. સ્તન અને કમરના વળાંકોને જુએ છે. આ વળાંકો જ સ્ત્રીની ફળદ્રુપતાની ચિહ્નો હોય છે. જો કે આજનો પુરુષ આવું વિચારીને સ્ત્રીને જોતો નથી. પણ તેના અજાગૃત મનમાં અને લોહીમાં ટેસ્ટોટોરોન રૂપે આ કામ કરતી હોય છે. અત્યાર સુધી આ બાબત પુરવાર કરી નહોતી શકાઇ પણ ગયા વરસે નેબ્રાસ્કા લિન્કન યુનિવર્સિટીના સમાજીક મનોચિકિત્સક સારાહ ગરવેઇસે કરેલા એક સંશોધન દરમિયાન એ સાબિત થયું કે વળાંકોવાળું ફિગર ધરાવતી સ્ત્રીઓ પર પુરુષોની નજર જાય જ છે. તે એમની ફર્ટિલીટીને કારણે. એટલું જ નહીં સ્ત્રીઓ પણ સુંદર ફિગર ધરાવતી સ્ત્રીઓને જુએ છે. પણ પોતાની હરીફ તરીકે. આઈ ટ્રેકર બેસાડીને આ સંશોધન થયું હતું. પત્નિ કે ગર્લફ્રેન્ડ સાથે હોવા છતાં સુંદર ફિગર ધરાવતી યુવતી પર એક નજર કોઇપણ પુરુષ નાખશે જ. કારણ કે એ પુરુષનો મૂળ સ્વભાવ ડિએનએમાં વણાયેલો છે.

યાદ રહે પુરુષો યુવાન સુંદર પ્રમાણસર શરીર ધરાવતી સ્ત્રીને એકાદ બે નજર જોઇ લે ત્યાં સુધી જ તેનું અજાગૃત મન અને હોર્મોન કામ કરતાં હોય છે. પરંતુ, પછી તે જે નિર્ણય લે છે આંખોને મન પર કાબૂ રાખવાનો તે જાગૃત અવસ્થા હોય છે. પણ જો તે વધારે ધારીને જુવે કે તેને યેનકેન પ્રકરેણ પામવાની કોશિષ કરે ત્યારે તે પૌરુષ્યની સીમાની બહાર રહીને વર્તતો હોય છે. જેને સમાજ રચનામાં સ્વીકાર્ય નથી મનાતું. સ્ત્રીના સ્ત્રીત્વને આદરને માન સાથે પ્રેમ કરે તે જ ખરો પુરુષ. જાહેરમાં કે એકાંતમાં સ્ત્રી સલામતીનો અનુભવ ન કરી શકે તેનો અર્થ પુરુષોનું પુરુષાતન ખતમ થઈ ગયું છે. પુરુષનું પૌરુષ્ય તેના હોર્મોન પરના સંયમને કારણે જ પુરવાર થતું હોય છે. સદીઓથી ઇવ પણ આદમના આ સંયમી પૌરુષ્યના પ્રેમમાં પડે છે.

09:09
0 Comments

બળ્યું સ્ત્રીનો અવતાર જ નકામો---આજની નારી 15-10-13

આજની નારી

બળ્યું સ્ત્રીનો અવતાર જ નકામો

એક જુનો ને જાણીતો જોક છે દિવાળીમાં બહાર ભંગારવાળાએ બૂમ પાડી એ બહેન કોઇ ભંગાર હોય તો આપો... પત્નિએ અંદરથી જવાબ આપ્યો કાલે આવજે એ બહાર ગયા છે.

આ જોકમાં પણ સમાજની માનસિકતા દેખાય છે. પતિને પૂછ્યા સિવાય ભંગાર પણ વેચી ન શકાય તેથી આવો જવાબ અપાય છે.

નવરાત્રી પૂરી થઈ નથી કે ગુજરાતી મહિલાઓનો એક જાણીતો અને માનીતો વિષય. સફાઈ કરવાની છે. મરવાનીય ફુરસદ નથી. સફાઈ કરવી તે સારી બાબત છે. અનેક સ્ત્રીઓને મેં જ્યારેને ત્યારે કહેતાં સાંભળ્યું છે કે બળ્યું સ્ત્રીનો અવતાર જ નકામો. સ્વચ્છતા જરૂરી પણ છે પરંતુ, સફાઈ કરીને જ્યારે દરેક બાબત ત્યાંની ત્યાં જ રહેવાની હોય તો તેનો શું અર્થ ? રાજકારણમાં ય હમણાં જાણે કે આવું જદેખાડાનું સફાઈ અભિયાન ચાલી રહ્યું છે. લાલુ પ્રસાદ જેલમાં જતાં વળી રાબડી દેવીએ સુકાન સંભાળી લીધું અને મિડિયાને કહ્યું કે હું તમારા પર ચાંપતી નજર રાખી રહી છું કે તમે લાલુ પ્રસાદ વિશે શું લખો છો બતાવો છો. વળી તેણે કહ્યું કે લાલુજીની ગેરહાજરીમાં પાર્ટી નબળી ન પડવી જોઈએ અને તે લાલુજીની જગ્યાએ ચૂંટણી લડશે. પરંતુ, તેમને કોઇ પદની અપેક્ષા નથી. પરફેક્ટ આર્યનારી...

સફાઈ અભિયાન અને રાબડી દેવીને શું લાગે વળગે ? અરે તે પણ આજની નારી છે અને અહીં સફાઈની વાત આવી ત્યારે મારા મનમાં દરેક ક્લટર એટલે કે કચરાની વાતો ઘુમરાવા લાગે.... સફાઈ કરીએ ત્યારે ખૂણે ખાંચરેથી વાળીઝૂડીને નકામો કચરો ફેંકવાનું કાર્ય. દર વરસે ઘરના જાળાં કચરો સાફ થાય તો કેમ મનનાં જાળાં કચરા સાફ ન થાય. મનનાં આ જાળાંઓ રાબડી દેવીને લાલુ પ્રસાદ જો જેલમાં ન હોય તો ચૂંટણી લડવા નથી દેતાં. રાબડી દેવી લાલુ પ્રસાદની અવેજીમાં ચૂંટણી લડી શકે છે પાર્ટી સંભાળી શકે છે તેનો અર્થ એવો કે રાબડી દેવીમાં હકિકતમાં અનેક શક્યતા અને ક્ષમતા છે. પરંતુ, તે પોતાના વ્યક્તિત્વ વિશે ત્યારે જ સભાન થાય છે જ્યારે લાલુજી કહે છે. બાકી તે કહ્યાગરી આર્યનારી છે.

આવું જ આપણી આસપાસ જોવા મળે છે. “એમને” (પતિને) પૂછ્યા વિના પોતાના માટે ય નાના નિર્ણયો લેવાની ત્રેવડ સ્ત્રીમાં નથી હોતી એવું દર્શાવવામાં આવે છે. શું એવું ન થઈ શકે કે રાબડી દેવી પોતાના માટે જ ચૂંટણી લડે લાલુજી જેલમાં હોય કે ન હોય ? રાજીવ ગાંધી જીવતાં હોત તો સોનિયા ગાંધી પક્ષના પ્રમુખ હોત ? સામે એ પણ દલીલ થઈ શકે કે રાબડી દેવીને રાજકારણની મહત્વકાંક્ષા જ નથી આ તો લાલુજીને માટે એટલે કે પોતાના પતિને માટે કરે છે. સારું છે એકના બદલે બીજાને જેલમાં નથી મોકલી શકાતું... નહીં તો લાલુ પ્રસાદ રાબડી દેવીને જ કહેત કે તું જેલમાં રહી આવ. અને રાબડી દેવી ખુશી ખુશી એવું પણ કરવા તૈયાર થયા હોત. રાબડી દેવીએ પોતાને જે ગમે તે કામ કેમ ન કરવું જોઇએ. સોનિયાને જો વડાપ્રધાન થવામાં રસ નથી તો રાજકારણમાં શું કામ દોરી સંચાર કરવો જોઇએ? ટૂંકમાં સ્ત્રીઓએ પોતાને શું કરવું છે તે નક્કી કરવાનું ગજું નથી કે તે માટે જવાબદારી ઊપાડવાની તૈયારી નથી? બીજાની જવાબદારી ઉપાડવી કે ચીંધ્યું કામ કરવું તેનાથી આગળ વધીને પોતાની જીંદગી પોતાની રીતે જીવવાની તૈયારી કેળવવા માટે મનનાં અનેક જાળાંઓ સફાઈ કરવાની જરૂરત છે. તેનાથી ભવિષ્યની પેઢી માટે અનેક માર્ગ ખુલશે.

જૂના સડી ગયેલા સ્ત્રીત્વના નકામા વિચારોને વાળીઝૂડીને ફેંકી દઇએ તો... આપણું જીવન આપણા માટે જીવવું એટલે બીજાનો અનાદર કરવો એવું તો નથી જ. અનેક સ્ત્રીઓ વિશે આખું વરસ આ કોલમમાં લખાયું છે જેઓ લગ્ન પહેલાં જે રીતે જીવવી હતી તે જ રીતે પોતાના માટેનું જીવન જીવે છે. આપણું જીવન આપણા માટે નહીં જીવીએ તો બીજા માટે ય કેવી રીતે જીવી શકાય કે બીજાના જીવનનો આદર પણ કઈ રીતે થઈ શકે...? પોતાને મન થાય તે રીતે બે ઘડી જીવી જુઓ. ઘરની સફાઈ કરતાં મનની સફાઈ પણ થોડી થાય તો કરી શકાય. જો એવું થાય તો ક્યારેય બળ્યું સ્ત્રીનો અવતાર જ નકામો એવું બોલવાનો વારો નહીં આવે..

21:23
0 Comments

ફેસબુક ડાયરી 14-9-13 હેટ્સ ઓફ્ફ અંબરિષ

જુહુનો દરિયા કિનારો ત્રણ જ કિલોમીટર દૂર હોવાથી ત્યાં સવારના મોર્નિંગ વોક માટે જવાનો લ્હાવો લઈ શકાય છે. મજાની વાત એ છે કે જુહુના લાંબા દરિયા કિનારે દરરોજ નવી અનુભૂતિ થાય એટલે ચાલવાનો કંટાળો ન આવે. એક તો કુદરત દરરોજ પોતાના કેનવાસ પર નવું દ્રશ્ય મૂકે તે જોઇને સવાર, દિવસ અને સ્વાસ્થય સુધરી જાય. તો ક્યારેક ભીની રેતી પર પડેલા પગલાંની છાપ જોઈને કાકા કાલેલકરનો નિબંધ પણ યાદ આવી જાય.

ટેકનોલોજી કેટલી ઉપયોગી છે તે પણ સમજાય. મોબાઈલના ફોનથી કેટલાક દ્રશ્યો કચકડે મઢીને ફેસબુક પરના મિત્રો સાથે શેઅર કર્યા છે. હમણાં જ વળી નવો અનુભવ થયો. દરિયાકિનારે માછીઓ ઠેર ઠેર જાળ નાખે અને ઢગલો માછલીઓ કિનારે ખેંચી લાવે. હમણાં જ વરસાદ ઓછો થયો હોય, દરિયામાં ઉથલપાથલ થઈ હોય એટલે અનેક તેમને કામની અને ન કામની માછલીઓ કે વસ્તુઓ પણ જાળમાં આવે જ. કેટલીક મરેલી નાની માછલીઓ અને ઇલ માછલીના ઢગલા તેઓ કિનારે મૂકીને જતા રહેલા. સાપ જેવી દેખાતી ઇલ માછલીઓ બધી જીવતી હતી. કિનારે ઠેર ઠેર ઢગલા... ચાલતાં ચાલતાં લોકો તેને જોઇને અટકી જાય અને મોં બગાડે ... અમેય બગાડ્યા. ત્યાં એક વ્યક્તિ આ માછલીઓને એક એક કરીને પકડીને દરિયામાં પાછી નાખી રહ્યો હતો. તે જોઇને સારું લાગ્યું પણ મદદ કરવા જેટલી હિંમત નહોતી. માછલીને હાથ લગાવવા ગઈ ત્યાં પેલા ભાઈએ કહ્યું બી કેરફુલ આ કરડી શકે છે. સહેજ માછલીને સ્પર્શવાની હિંમત કરી પણ તેની ચીકણી ત્વચા હાથમાં આવે જ નહીં. અરેરાટી થઈને એકબાજુ ઊભી રહીને પેલા માણસની જીવદયા જોઇ રહી.

મને ઊભેલી જોઇ કિનારે ચાલતી બીજી વ્યક્તિઓ પણ ઊભી રહી. પુરુષો તરફ જોઇ કહ્યું શક્ય હોય તો મદદ કરો. પણ બધાના મોંઢા પર માછલીને પકડવાની હિંમતનો અભાવ જોયો. પેલી વ્યક્તિનો ફોટો પાડતાં પૂછ્યું તમે કેમ આ કામ કરો છો... તો કહે મારાથી શક્ય હોય તેટલી માછલીઓને બચાવવાનો પ્રયત્ન કરીશ..... બીજું કોઇ મદદ કરે તેની આશા નથી.... કે તે વિશે વિચારતો નથી. હું મને જે યોગ્ય લાગે છે તે કરી રહ્યો છું.

તમારું નામ અને શું કરો છો....

માછલીઓને પકડીને દરિયામાં પાછી ફેંકતા જ જવાબ આપ્યો , અંબરિષ અને કોર્પોરેટ ટ્રેઇનર છું.

તેવામાં ખ્યાલ આવ્યો કે પાસે પડેલી પ્લાસ્ટિકની થેલીમાં જો તે વ્યક્તિ માછલીઓ નાખે અને એ થેલી દરિયામાં ઠાલવેતો વધુ માછલીઓ બચાવી શકે ઓછા સમયમાં એટલે અમે તેને થેલી લાવી આપી.... ગુડ આઇડિયા કહેતા તેમણે માછલીઓ નાખવા માંડી થેલીમાં.... તેવામાં એક માછલીએ તેમના હાથમાં બટકું ભર્યું લોહી નીકળ્યું... હવે અમને ખબર નહોતી કે આ માછલી ઝેરી હોય કે નહીં.... એટલે આસપાસ નજર કરતાં એક માછીવાલી બાઈ દેખાઈ તેને પૂછ્યું તો કહે નાહી બાઈ આ ઝેરી નથી કંઇ નહીં થાય... લોકો તેને ખાય પણ છે પણ ચોમાસામાં જ હમણાં ન ખાય. આ સાંભળીને પેલા ભાઈ વળી જીવદયાના કામે લાગી ગયા. અંબરિષના ઉત્સાહને અને કાર્યને સલામ કરતાં ઘરની વાટ પકડી.

00:15
0 Comments

જીવનની સમતુલા સફળતાનો પાયો બની શકે -નિરુપમા રાવ

આજની નારી

અમેરિકાના આપણા ભારતીય એમ્બેસેડર ટ્રેન્ડી ફેન્ડી બેગ અને ક્રિસ્પી મૈસુર સિલ્કની સાડી પહેરેલા નિરુપમા રાવનું જીવન આજની નારીના પ્રેરણામૂર્તિ બની રહે એવું છે. ટુંકા બોયકટ વાળ કપાળમાં બિંદી , ગળામાં મોતીની સેર, ચહેરા પર આછી લિપસ્ટીક , આંખમાં કાજલ અને ચહેરા પર સ્મિત સાથે ડિપ્લોમેટીક જવાબો આપવા પંકાયેલા નિરુપમા રાવ 62 વરસની ઉંમરે પણ ટ્વિટરનો ઉપયોગ સહજતાથી કરે છે. અને તેમના ખાસ્સા ફોલોઅર પણ છે. હકિકતમાં બે વરસ પહેલાં ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયમાં ઊચ્ચ અધિકારી તરીકે ફરજ પરથી નિવૃત્ત થનાર નિર્મલા રાવને અમેરિકામાં એમ્બેસડર તરીકે મોકલવામાં આવ્યા. વિદેશ મંત્રાલયની ઓફિસમાં સક્રેટરી હતા તે સમયે હિલેરી ક્લિન્ટન અને ઓબામાને આવકારવાનો અને તેમની સાથે મંત્રણા કરવામાં નિર્મલા રાવે અગત્યની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ પહેલાં પણ તેઓ રશિયા, ચીન અને શ્રીલંકામાં ડિપ્લોમેટ તરીકે અગત્યની ભૂમિકા ભજવી ચુક્યા છે.

નિરુપમા રાવે સફળતાપૂર્વક ઇન્ડિયન ફોરન સેક્રેટરી તરીકે ફરજ બજાવી છે. 1973ની સાલમાં તેમણે ભારતીય વિદેશ સેવાની આઈએએસ પરિક્ષા પાસ કરીને વિદેશ મંત્રાલયમાં જોડાયા. તેમની આઇએએસની તાલીમ દરમિયાન સુધાકર રાવ સાથે પ્રેમમાં પડ્યા અને પરણ્યા. તેમણે બે દિકરાઓને જન્મ આપ્યો છે. લગ્ન, બાળકો છતાં તેમની કારર્કિદીમાં ક્યારેય બ્રેક નથી આવી. તેમનું કહેવું છે કે , “એ જમાનામાં અમારા લગ્ન લોન્ગ ડિસ્ટન્સ રિલેશન પર નભી રહ્યા હતા. આજે એ વાતની નવાઈ નથી પણ તે જમાનામાં ન તો મોબાઈલ ફોન હતા કે ન તો સીધો આઈએસડી ફોન હતો. પણ થેન્કસ ટુ મારા પતિ જેમણે મને સતત મનગમતું જીવન જીવવાની પ્રેરણા આપી. ક્યારેય લગ્ન કે બાળકો મારી કારર્કિદીમાં બેડી નથી બન્યા. કામ હોય કે કુટુંબ વ્યવસ્થા દરેક જગ્યાએ સમતુલા ન જળવાય તો જ કેઓસ સર્જાય.”

વિદેશ મંત્રાલયમાં કામ કરતાં હો એટલે સતત તેમને વિદેશોમાં રહેવાનું આવ્યું. અનેક દેશ જોવા તે એમનું બાળપણનું સપનું હતું. તેમનો મોટો દિકરો દિલ્હીમાં પતિ સાથે રહીને મોટાભાગનું ભણ્યો. તેમના બાળકોને બોર્ડીંગમાં નથી મૂક્યા. નાનો દિકરો તેમની સાથે રશિયા, શ્રીલંકા, ચીન, અમેરિકા વગેરે સતત જુદા દેશોમાં સાથે રહીને ભણ્યો. બન્ને દીકરાઓ આજે સરસ રીતે સેટલ છે. નિરુપમા રાવનું કહેવું છે કે “દરેકના જીવનની પોતાની આગવી માગ હોય છે. મારા જીવનમાં ન્યુકિલઅરમાંય વધુ ન્યુક્લિઅર કુટુંબ વ્યવસ્થાને સંભાળવાનું હતું. સાથે વિદેશ મંત્રાલયના મંત્રી તરીકે અનેક જટિલ પ્રશ્નો પણ ઊકેલવાના હતા. પણ સ્ત્રીઓ ઘણી સરળતાથી મલ્ટિ ટાસ્કિંગ કરી શકે છે. પણ મેં મારા વ્યક્તિત્વને મારી નાખવાને બદલે તેને જીવાડ્યું મને ગમતા શોખ, મને ગમતું કામ અને મને પ્રિય મારું કુટુંબ દરેકને તેમની જરુરિયાત પ્રમાણે મેનેજ કરું. પેનિક થવું મારા સ્વભાવમાં નથી. દરેક સમસ્યાનો હલ હોય જ છે. સંવાદ દરેક બાબતે ખૂબ જરુરી હોય છે. સમયનું સંતુલન પણ જરુરી છે. નહીંતો ભારત પાકિસ્તાન સંબંધે કામ કરવું કે કોઇપણ બે દેશના હિત જાળવીને કામ કરવું કેટલું અઘરું છે તે દરેક કલ્પના કરી જ શકે છે. કોઇપણ કામ કરતી દરેક નારીનો પોતાના અંગત વ્યક્તિત્વનો વિકાસ પણ જરુરી છે. તો તે દરેક કામ સારી રીતે પાર પાડી શકે છે.”

નિરુપમા રાવન પોતે કવિતા લખે છે તેમનું એક પુસ્તક પણ પ્રગટ થયું છે, તો તેઓ સંગીતના અચ્છા જાણકાર છે. ખાસ કરીને ઓપેરા સંગીતના. તેમણે પોતે પણ ઓપેરા સંગીત થોડો સમય શીખ્યું હતું. તેમનું કહેવું છે કે ઓપેરા સંગીતે મને અવાજનો આરોહ અવરોહ અને અવાજ પર કાબૂ મેળવતાં શીખવ્યું. જે મને પબ્લિક સ્પિકિંગમાં ઉપયોગી થયું. આજે ય તેઓ ઓપેરા થિયેટર એન્જોય કરે છે તો ન્યુયોર્ક જાય ત્યારે બ્રોડવે થિયેટર જરુર માણે. બાળપણથી વાંચનનો શોખ કેળવ્યો હતો તે લાંબા પ્રવાસમાં આજે પણ વાંચે. લિબિયામાં જ્યારે આપણા ભારતીયો ફસાયા હતા ત્યારે તેમની સાથે સંપર્ક માટે ટ્વિટરનો ઉપયોગ તેમણે શરુ કર્યો હતો. બદલાતી ટેકનોલોજી સાથે આજે પણ તેઓ સતત નવું શીખતા અચકાતા નથી.

જ્યારે નિરુપમા રાવ વિશે આટલું જાણ્યું ત્યારે ગર્વ થયો અને શરમે આવી. નાની જવાબદારીઓ ઊઠાવતાં આપણને બે ઘડી પણ આપણા શોખ કે આપણા માટે જીવવાની ફુરસદ નથી હોતી. જ્યારે આખા દેશના એમ્બેસડર તરીકે કે વિદેશ મંત્રાલયના સેક્રેટરી કામ કરતાં નિરુપમા રાવને પોતાના માટે જીવવાનો સમય હોય જ છે. તેમની વાતોમાં ક્યાંય ફરિયાદ કે અંજપો જોવા નથી મળતો. પણ સતત પડકારોને પહોંચી વળવાની હામ તેમના આખા વ્યક્તિત્વમાંથી નિતરતી જોઇ શકાય છે. સમય અને જીવનની સમતુલા જાળવવી આપણા પોતાના હાથમાં જ છે એવો પ્રેરણાત્મક સંદેશ તેમના જીવનમાંથી મળી રહે છે.

23:14
0 Comments

વર્જિનીટી 3-9-13

આજની નારી

દિલ્હી બાદ મુંબઈમાં ઓગષ્ટ માસમાં થયેલા ગેન્ગરેપના સમાચાર સાંભળીને આસપાસથી મળતા પ્રત્યાઘાતો સ્ત્રી હોવું એટલે શું તેના વિચારો કરવા મજબૂર કરે છે. એવામાં જ એક વધુ સમાચાર વાંચવા મળ્યા ઇન્ડોનેશિયામાં એજ્યુકેશન ઓફિસરે એવો પ્રસ્તાવ મૂક્યો કે સિનિયર હાઈસ્કુલમાં ભણતી દરેક છોકરી કુંવારી છે કે નહીં તે ટેસ્ટ થવો જોઈએ. કારણ કે ત્રણેક વિદ્યાર્થીનીઓ હ્યુમન ટ્રાફિંકીગ કેસમાં પકડાઈ હતી. વાચકોની જાણ ખાતર ઇન્ડોનેશિયા મુસ્લિમ દેશ હોવા છતાં લિબરલ અભિગમ ધરાવે છે.

મુંબઈ ગેન્ગરેપ જે વિગતો બહાર આવી તે જોતાં સૌથી પહેલી બાબત આપણને ફોટો જર્નાલિસ્ટ યુવતી માટે આદર થાય કે તેણે પોલીસ પાસે જવાની હિંમત દર્શાવી. બળાત્કારને તેણે અકસ્માત સમજીને સ્વીકારવા માટે મન મક્કમ કર્યું. પેલા પાંચ અપરાધીઓએ તો આ પહેલાં પણ બીજી અનેક યુવતીઓ પર બળાત્કાર કર્યો હતો અને તે યુવતીઓ પોતાને અપરાધી માનીને ચુપ બેસી રહી હતી. કારણ કે તેમના મનમાં પોતે વર્જીનીટી ખોઈ છે તેવા કોઇ ખ્યાલ હશે.દિલ્હી ગેન્ગરેપના કિસ્સાને કારણે લોકો બળાત્કારની ઘટના અંગે જાહેરમાં ચર્ચા કરતા થયા કે પોતાના મત વ્યક્ત કરતાં પણ થયા છે. એટલી માનસિકતા જરુર બદલાઈ છે. આ વખતે પણ કેટલાકને બોલતા સાંભળ્યા કે આજકાલની ફિલ્મો, ઇન્ટરનેટ અને સ્ત્રીઓના આધુનિક વેશે જ દાટ વાળ્યો છે. તો કેટલીક મહિલાઓનું કહેવું હતું કે આવી ઉજ્જડ અને એકાંતવાળી જગ્યાએ એકલા અને તેય રાત્રે જવાની શું જરુર હતી. આ બાબત મને પણ સાચી લાગી કારણ કે એક સ્ત્રી તરીકે હું એકાંતવાળી જગ્યાએ જતાં પહેલાં ચોકસાઈ જરુર રાખું કે જવાનું ટાળું. પણ આ વખતે એક યુવાને જ્યારે મારી આ દલીલ સામે જે મુદ્દો મૂક્યો તે સાંભળીને બે ઘડી ચુપ થઈ જવાયું. એ યુવાને કહ્યું કે જો અમને પુરુષોને એકાંત જગ્યાએ જતાં વિચાર ન કરવો પડે તો સ્ત્રીએ શું કામ કરવો જોઈએ. શું કામ સ્ત્રી બિન્દાસ હરી ફરી ન શકે ...

વાત તો સો આના સાચી પણ સ્ત્રીઓ ભીડમાં ય સલામત નથી પુરુષોની માનસિકતાને કારણે. લગ્ન પહેલાં પુરુષ સેક્સ કરે તો તેની વર્જીનીટીને કોઇ પ્રોબલેમ ના થાય. પણ લગ્ન પહેલાં સ્ત્રી સેક્સ કરે તો તે કુંવારી નથી રહેતી અને ખરાબ થઈ જાય છે. એ માનસિકતા બદલાય તો પણ ઘણું છે. આપણી વાર્તાઓ અને ફિલ્મોમાં પણ કોઇ યુવતી એકવાર સેક્સ કરે કે બળાત્કારનો ભોગ બને તો તે પોતાના પ્રેમી કે પતિને માટે લાયક નથી રહી તેવો અફસોસ કરે છે. સ્ત્રીની આ માનસિકતા પણ બદલાવી જરુરી છે. અકસ્માતમાં તમે શારિરીક માનસિક રીતે ઘવાઓ છો તે જ રીતે બળાત્કાર એક અકસ્માત છે તેની સારવાર કરીને તેને ભૂલીને જીવન ચાલુ રહેવું જોઇએ. જ્યારે અપરાધીઓને મોં ઢાક્યા વિના જાહેર કરવા જોઇએ. અને સખત સજા થવી જરુરી છે. ઇન્ડોનેશિયા હોય , પાકિસ્તાન હોય કે પછી ભારત હોય સ્ત્રીને મિલકત ગણીને તે કુંવારી જ હોય તેવો આગ્રહ રાખવાનો અભિગમનો વિરોધ થવો જરુરી છે. અને તેની શરુઆત સ્ત્રીએ પોતે જ પોતાની વિચારધારા બદલીને કરવી પડશે. બળાત્કારની ઘટનાને અકસ્માતથી વધારે મહત્ત્વ કોઇ સ્ત્રીએ ન આપવું જોઇએ. એ વાત સાચી કે આવી ઘટનાથી તકલીફો થાય પણ ત્યારે પ્રેમ, સમજણ અને સમય જ તેનો ઉપાય હોઇ શકે.

1978ની સાલમાં રેખા અને વિનોદ મહેરા અભિનિત ફિલ્મ આવી હતી જેમાં પતિપત્નિ રાત્રે ફિલ્મ જોઇને પાછા ફરતાં હોય છે ત્યારે એકાંત સ્થળે પત્નિ પર બળાત્કાર થાય છે. પ્રેમાળ પતિ આ અકસ્માત બાદ માનસિક પ્રતારણા ભોગવતી પત્નિને પ્રેમ અને સમજણથી બહાર લાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આમ સમાજની માનસિકતાથી જુદો જ લિબરલ અભિગમ દર્શાવતી ફિલ્મ હતી . આવી ઘટના બાદ સ્ત્રીને ખરાબ કે અપરાધી ગણવી કે સ્ત્રી પોતાને બરબાદ થઈ ગયેલી માને તે માનસિકતા બદલાવવાનો સમય પાકી ગયો છે. સલામતીનો પ્રશ્ન એ પછી આવે છે અને તે પ્રશ્ન આખાય સમાજનો છે. જો કોઇ સ્ત્રી શહેર, ગામ કે ઘરમાં સલામતી ન અનુભવે તો તે માટે સમાજ જવાબદાર છે ફક્ત સ્ત્રી નહીં.

00:31
0 Comments

અર્થ ટુ ઓરબીટ

આજની નારી

પોતાનો વ્યવસાય કરવો એ કાચાપોચાનું કામ નથી. નાણાકિય અસ્થિરતાથી લઈને અનેક અડચણોને પહોંચી વળવાની હિંમત હોય તો જ પોતાનો વ્યવસાય કરવાનો વિચાર કોઇપણ સ્ત્રીએ કરવો જોઇએ. દરેક સ્ત્રીએ પોતાને જે કામ કરવામાં રસ હોય તે જ કામ કરવાનો વિચાર કરવો જોઇએ. આજની નારીને આ સલાહ આપનાર સુષ્મિતા મોહન્તીએ ભારતની પ્રથમ સ્પેસ કંપની શરુ કરી અર્થ ટુ ઓરબીટ જેમાં સેટેલાઈટ અને સ્પેસ અંગે સર્વિસ અને પ્રોડકટ્સ વેચવામાં આવે છે. પોતાની વયથી ઘણી નાની દેખાતી સુષ્મિતાનો ઉછેર,ભણતર અમદાવાદમાં અને ત્યારબાદ તે પોતાના સપનાઓને આંબવા બોઇંગ અને નાસા સાથે કામ કરવા પહોંચી હતી. 2000ની સાલમાં નાસાની નોકરી છોડી તેણે પોતાનો વ્યવસાય કરવાનું નક્કી કર્યું. લિક્વિફેર નામે વિયેનામાં , મુનફેર નામે સાહસ સાનફ્રાન્સિસકોમાં શરુ કર્યુ. અને અર્થ ટુ ઓરબીટ નામે નવું વેન્ચર તેણે ભારતમાં મુંબઈથી શરુ કર્યું. સુષ્મિતાએ પોતાના સપનાને કઇ રીતે પૂર્ણ કર્યા તે જાણવા જેવું છે. અમદાવાદમાં રહેતી નોકરિયાત પિતાની દીકરી ધારે તો શું ન કરી શકે તેની રોમાંચક કથા છે. જે દરેક નારીને પોતાના સપના પૂર્ણ કરવાની પ્રેરણા આપી શકે છે.

સુષ્મિતાના પિતા અમદાવાદમાં ઇસરોમાં કામ કરતાં હતા. બાળપણથી જ ડે ડ્રીમર એટલે કે દિવાસ્વપનો જોતી સુષ્મિતાને આજે પણ ડે ડ્રીમ કરવું ગમે છે. બાળપણમાં તે અમદાવાદમાં ઇસરો નજીક આવેલ વિક્રમ સારાભાઈ કોમ્યુનિટી સાયન્સ સેન્ટરમાં જઇને સ્પેસ અંગેના મેગેઝિનો અતથી ઈતિ વાંચતી. ટેલિવિઝન પર આવતી સ્ટાર વાર્સ,કોસ્મોસ સાયન્સ ફિકશન સિરિયલો જોવી ગમતી. હાઈસ્કુલમાં હતી ત્યારથી સ્પેસમાં જવાના અને રહેવાના સપનાઓ જોતી. તેને આવતાં વૈજ્ઞાનિક વિચારોને તે કાગળ પર લખીને નાસામાં, વોંશિગ્ટનમાં સ્પેસ રિલેટેડ જે લોકો કામ કરતાં હોય ત્યાં મોકલાવતી. ક્યારેક તેને જવાબ પણ મળતો. આગળ ભણવા માટે તેને ફ્રાન્સની ઇન્ટરનેશનલ ફ્રાન્સ યુનિવર્સિટીમાં જવું હતું. તે માટે 35000 ડોલર તેણે આઠ મહિનાના ગાળામાં ભેગા કરવાના હતા. નિરાશ થયા વિના સુષ્મિતાએ દુનિયાભરમાં 100 જેટલી સંસ્થાઓને એજ્યુકેશન ફંડની મદદ માટેના પત્રો લખ્યા. ત્યાંથી મદદ ન મળતા દુનિયામાં ખ્યાતિ ધરાવતાં સાત વ્યક્તિઓને પત્રો લખ્યા. તેમાં બિલ ગેટ્સ , કાર્લ સેગન અને 2001 એ સ્પેસ ઓડિસીના લેખક આર્થર સી. ક્લર્ક નું નામ પણ હતું.

એક દિવસ તેને યુનિર્વસિટીમાંથી ફોન આવ્યો કે અમને આર્થર સી. ક્લાર્ક પાસેથી કોરો ચેક તમારા નામનો મળ્યો છે. આમ આર્થર ક્લાર્કે તેના સ્પેસ કોર્સના ભણતર માટે પૈસાતો ચુકવ્યા જ પણ ત્યાર પછી ય તે સુષ્મિતાના પ્રેરણામૂર્તિ બની રહ્યા.

આંતરરાષ્ટ્રિય સ્પેસ યુનિવર્સિટીની ડિગ્રીને કારણે તેને બોઇંગ અને નાસામાં કામ કરવાની સરળતા કરી આપી. બે ત્રણ વરસ બાદ તેને લાગ્યું કે શીખવાનું બધું જ શીખી લીઘું છે એટલે તેણે નોકરી છોડીને સ્પેસ પ્રોડક્ટસ અને સર્વિસનો વ્યવસાય શરુ કરવાનો વિચાર આવ્યો ને બસ જંપલાવ્યું. ત્યારબાદ તેણે પાછું વળીને જોયું નથી. સુષ્મિતા સફળતાને સહજતાથી પચાવીને જીવનને વર્કોહોલિક ન બનાવતા જીવી જાણે છે. એ કહે છે, હું સતત કામ ન કરી શકું. વચ્ચે વચ્ચે બ્રેક લઈ જ લઉં. બારીની બહાર ઊડતાં પંખીઓને જોવા, નીચે ગલીમાંથી પસાર થતાં માનવો ને જોવા કે વૃક્ષને જોયા કરું. કોફી પીઉં. સવારે દિવસ વહેલો શરુ થાય એટલે બપોરે પાવર નેપ લઈ લઉં. કવિતા, પેઇન્ટિંગ, ચાલવું, યોગાસન કરીને ચિત્તને શાંત રાખે. સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત જોવાનું હું ચુકતી નથી. કુદરત વચ્ચે રહેવું મને ગમે છે પક્ષીઓના અને બાળકોના અવાજ મને ગમે છે.

સુષ્મિતાને મન પૃથ્વી અને આકાશ જુદા નથી. તેના મતે અંતરિક્ષમાં આપણે ય એક સ્પેસશીપમાં જ છીએ. મનગમતું કામ હોય તો જીવન જીવવાનો ભાર ન લાગે તે હકિકતને સુષ્મિતા સહજ જીવન ઘ્વારા સમજાવે છે.

02:03
0 Comments

ગૃહિણી કામ નથી કરતી 20-8-13

આજની નારી

આ વાક્ય વાંચતા અનેક ગૃહિણીઓના ભવાં ખેંચાશે... સામે હોય તો સવાલો ય પૂછત કે બેન, મરવાની પણ ફુરસદ નથી હોતી અમને ઘરકામમાંથી અને કેમ કહો છો કે ગૃહિણી કામ નથી કરતી. આ વાક્ય અમે નથી કહેતા પણ ગર્વમેન્ટ નેશનલ સેમ્પલ સર્વે કહે છે. 1983ની સાલમાં ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં 34 ટકા અને શહેરમાં 15.1 ટકા મહિલાઓ કામ કરતી હતી પણ 2011-2012માં આ ટકાવારી વધવાને બદલે ઘટી છે એટલે કે ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં હવે 25 ટકા અને શહેરી વિસ્તારમાં 14.7 ટકા મહિલાઓ જ કામ કરી રહી છે. કારણ કે ઘરકામને કે છોકરા ઊછેરવા જેવા કામને કામ ગણવામાં નથી આવતા.

પત્રકાર તરીકેની નોકરી છોડ્યા બાદ મને કોઇએ પૂછ્યું કે તમે શું કરો છો તો મેં કહ્યું ઘરકામ. તો સામેવાળી વ્યક્તિ નવાઈથી મને જોઇ રહેતા કહે એમ નહીં કમાણીનું શું ? બે ક્ષણ વિચાર આવ્યો વાત સાચી ઘરકામમાંથી મને પૈસા નથી મળતા એટલે હું કામ કરતી નથી. પણ મને ઘડીની ય નવરાશ નથી. આવું જ દરેક ગૃહિણીઓનું હોય છે. તમે એમને પૂછો કે શું કરો છો તો કહેશે કંઇ નહી. તો પછી બાળકો ઊછેરવા, ઘરનું મેનેજમેન્ટ, રસોઇ બનાવવી,સાફસફાઈ કોણ કરે છે ?

આંકડાઓ કહે છે કે મોટાભાગની આજની નારી પ્રોડક્ટિવ કામ નથી કરતી. જો કોઇ સ્ત્રી બીજાના ઘરે સાફસફાઈ કરે કે રસોઇ કરે, છોકરા સાચવે તો તે કામ કરે છે. અને પોતાના છોકરા ઊછેરે, પોતાના ઘરનું કામ કરે તો તે કામ નથી કરતી. આ તેની સાદી વ્યાખ્યા છે. આ જ માનસિકતા છે આજે પણ આપણા બધાની કે ઘરકામ તે કામ નથી. કારણ કે તેની ગણતરી દેશના અર્થશાસ્ત્રમાં થતી નથી. મેં કેટલીક શિક્ષિત ગૃહિણીઓ સાથે વાત કરી તેમની માનસિકતા જાણવા માટે તો નવાઈ લાગી કે ગ્રેજ્યુએટ કે પોષ્ટ ગ્રેજ્યુએટ થયેલી સ્ત્રીઓ પણ એવું વિચારે છે કે ઘરકામ,બાળકો ઊછેરવા એ સ્ત્રીઓની ફરજ છે. પૈસાને તેની સાથે કંઇ લેવાદેવા નથી. તો કેટલાકે એવું ય કહ્યું કે નસીબ આપણા સ્ત્રી થઈને જન્મયા એટલે આ બધા કામ કરવાના અને પુરુષથી દબાઈને રહેવાનું કારણ કે પૈસા તેના હાથમાં હોય છે. જો થોડા પૈસા ખર્ચ્યા હોય પોતાના માટે પોતાની રીતે તો પતિ કે પિતાનું સાંભળવું પડે. તો સવાલ એ થાય કે જો પતિ દારુ કે સિગરેટ પાછળ કે પછી પોતાના નવા સેલફોન,ગાડી માટે પૈસા વાપરે તો તે તેનો અધિકાર કહેવાય. કારણ કે તે એવું કામ કરે છે કે જેમાંથી પૈસા મળે છે. તાજેતરમાં જ થયેલા સર્વેમાં એવું પણ જણાવાયું છે કે મોટાભાગની મહિલાઓ ઘરની જવાબદારીને કારણે બહાર કામ કરવા નથી જતી કારણ કે તેમને ઘરકામમાં મદદ મળતી નથી અને જે મળે છે તો તેમને તે પોષાઈ શકે કે પરવડી શકે તેમ નથી.

એસએનડીટી યુનિવર્સિટીમાં અર્થશાસ્ત્ર વિભાગના વડા ડૉ વિભૂતિ પટેલે આ વિષયે ખાસ્સો અભ્યાસ કર્યો છે. તેમનું કહેવું છે કે વરસોથી આ વિષયે દુનિયાભરમાં મહિલા ચળવળકારો અવાજ ઊઠાવી રહ્યા છે. મોટાભાગની મહિલાઓ જે કામ કરે છે તેને બે ભાગમાં વહેંચવામાં આવે છે પિતૃસત્તાક માનસ ધ્વારા પ્રોડકટીવ અને અનપ્રોડકટિવ... જે કામમાંથી પૈસા મળે તે પ્રોડકટિવ અને જેમાંથી ન મળે તે અનપ્રોડકટિવ. આપણા સેન્સસમાં વરસમાં 183 દિવસ રોજના આઠ કલાક કામ કરે તે મેઇન વર્કર એટલે કે ફુલટાઈમ વર્કર અને જે વરસના 186 દિવસ માટે રોજના ચાર કલાકને હિસાબે કામ કરે તે માર્જીનલ વર્કર કહેવાય. બાકીના નોન પ્રોડકટિવ વર્કર . મહિલાઓના જે કામમાંથી પૈસા મળતા હોય તેને આ રીતે મૂલવવામાં આવે છે. જો કે વરસોથી ચાલી આવતી ગૃહકાર્યને પ્રોડકટિવ કામ ગણવાની માગણીમાં થોડોક ફેરફાર થયો છે. પણ હજી સમાજની માનસિકતાને કારણે દેખીતો બદલાવ નહીં જણાય.

ગૃહણીના ગૃહકાર્યને સેન્સસમાં ગણતરી સુધી પહોંચતા હજી કેટલી સદી વીતશે તે ખબર નથી. આ સમયગાળો આપણે ઓછો જરુર કરી શકીએ. આજની નારી જો પોતાના ગૃહકાર્યની કદર કરશે તો જ આ શક્ય બની શકશે. બાકી જો ગૃહિણીના કાર્યને સેન્સસમાં ગણતરી કરાય તો પુરુષો કરતાં નારી વધુ પ્રોડકટિવ સાબિત થાય એ મોટામાં મોટો ડર પિતૃસત્તાક સમાજને સતાવી રહ્યો છે એટલે ઘરકામ , છોકરા ઉછેર જે ખૂબ જ અગત્યની બાબત છે તેને નગણ્ય ગણી લેવામાં આવી છે. આજનું બાળક જ કાલનો ડોકટર, ખેડૂત, એન્જિનયર, સાયન્ટિસ્ટ બને છે. અને તેમાં માતાની ભૂમિકા ગર્ભ ધારણ કરતાં જ શરુ થાય છે. તેને બિન પ્રોડકટિવ કઈરીતે ગણી શકાય ?

04:22
0 Comments

સુંદર વિકલ્પ 13-8-13

આજની નારી

રોજ સવારે અખબારમાં અનેક ફરફરિયા આવે..... મોટાભાગે તો જોયા વિના જ સીધા આ ફરફરિયા કચરા ટોપલીમાં કે પસ્તીમાં જતાં રહે પરંતુ, ગ્લોસી રંગના એક ગુલાબી કાગળિયાને ફેંકતા પહેલાં વાંચવું પડ્યું.સુંદર ગ્રાફિકસ સાથે લખ્યુ હતું સ્ટે બ્યુટિફુલ યોર પ્લેસ યોર ટાઈમ. કોઇપણ આજની નારી માટે આ વાક્ય આકર્ષક હતું. તેમાંય મહાનગરમાં રહેતી, કામ કરતી સમયના અભાવમાં જીવતી નારીને માટે અહા... બોલાવી દે... આ વાક્ય. પેડીક્યોર , મેનીક્યોર, વેક્સિંગ, ફેસિયલ કે બ્યુટી મસાજ માટે બ્યુટી પાર્લરમાં જવાની અને રાહ જોવાની કડાકૂટ નહી. આમ તો ઘરે આવીને ઘરગથ્થુ બ્યુટી પાર્લર ચલાવનાર સ્ત્રીઓ હોય જ છે પણ તેમનો સમય મેચ થવો મુશ્કેલ જ હોય છે. અને વળી તેમની સર્વિસ પણ તો ઘરગથ્થુ હોય બ્યુટી પાર્લર જેવી નહીં. નવાઈથી લિફલેટ વાંચ્યુ, બેલિટા નામે પ્રોફેશનલ સર્વિસ આપતું બ્યુટી પાર્લર પ્રથમવાર ભારતમાં અને મુંબઈથી શરુ થઈ રહ્યું હતું. પત્રકાર અને નારી બન્નેનો જીવ એટલે પેમ્ફલેટ સાચવીને મૂક્યું કે પછી ફોન કરીશું. પરંતુ વિસરાઈ ગયું ત્યાં વળી એક સમયે ક્યાંક આ બેલિટા વિશે સાંભળ્યું કે વાંચ્યુને પેલું વિસરાઈ ગયેલું પેમ્ફલેટ યાદ આવ્યું. ફોન કર્યો અને વાત થઈ ગરિમા સાથે...

30 વરસીય ગરિમા જૈન આ બેલિટા સલોન કમસ હોમની ફાઉન્ડર સીઈઓ જે પોતે બ્યુટીશિયન નથી. પોતે મૂળ રાજસ્થાનની પણ લગ્ન કરીને મુંબઈ આવી. શિક્ષિત ગરિમા ફાયનાન્સ અને બેંકિગ ક્ષેત્રમાં કામ કરતી હતી. સ્ટાન્ડર્ડ ચાર્ટડ અને એચડીએફસી જેવી બેંકિગ સંસ્થાઓમાં કામ કરી ચુકી છે. મુંબઈમાં આવીને કામ ચાલુ રાખ્યું પણ મહાનગરમાં તેને પોતાની બ્યુટી ટ્રિટમેન્ટ માટે સમય ન મળતો અને સારા બ્યુટિ પાર્લર સુધી પહોંચવું અનેકવાર અશક્ય જ રહેતું. એટલે બે વરસ પહેલાં તેના મનમાં વિચાર આવ્યો કે ડોમિનોઝ જેવી બ્યુટીશિયનની સર્વિસ હોય તો કેવું સારું. તેણે તપાસ કરી પણ એવી કોઇ સર્વિસ નહોતી.. એટલે બીજો ખ્યાલ આવ્યો ચલને તો હું જ આ સર્વિસ કેમ ન શરુ કરું. તેની સાથે કામ કરતી મહિલા મિત્રો તો વાત સાંભળીને ઊછળી પડી પણ ઘરમાં બધાએ હસી કાઢી વાતને... ગરિમા કહે મારા માતાપિતાએ પણ વાતને ઠીક છે વિચાર સારો છે પણ આ અશક્ય છે તારા માટે. ગરિમા કહે છે કે કોણ વિચારે કે ફાયનાન્સ ક્ષેત્રની સારા પગારની નોકરી છોડીને તદ્દન નવા આઇડિયા પર કામ કરી શકાય. પણ આ વિચાર મારો પીછો નહોતો છોડતો. છેવટે હું બધાને મારી વાત ગળે ઊતારી શકી. નોકરી છોડી પ્રોવિડન્ટ ફંડની રકમ તથા થોડી રકમ પતિ પાસેથી ઉધાક લીધી અને ડોમિનોઝ જેવી બ્યુટી ટ્રિટમેન્ટની સેવા શરુ કરી. બાળકો ધરાવતી , કામ કરતી મહિલાઓએ શરુમાં જ સારો પ્રતિસાદ આપ્યો. શરુઆત ધીમી અને નાના ક્ષેત્રથી કરી છે. હાલમાં મુંબઈમાં ત્રણ સેન્ટર છે પણ ભવિષ્ચમાં અન્ય શહેરો સુધી પહોંચવાની નેમ છે. શરુમાં અઘરું લાગતું હતું પણ એકવાર પાયો પાકો કર્યા બાદ ઇમારત શક્ય એટલી ઊંચી લઈ જઈ શકાશે. આજે દરેક મેટ્રો શહેરમાં સ્ત્રીઓને પોતાની બ્યુટી ટ્રિટમેન્ટ માટે સમય કાઢવો કેટલો મુશ્કેલ હોય છે તે સૌ કોઇ જાણે છે. પછી તે કામ કરતી નારી હોય કે ગૃહિણી. બાળકો ધરાવતી ગૃહિણી માટે તો સૌથી વધુ મુશ્કેલ બને બ્યુટી પાર્લરમાં જવાનું... એટલે મને ખાતરી જ હતી કે યોગ્ય મેનેજમેન્ટ સાથે પ્લાન કરવામાં આવે તો સ્ત્રીઓ ધ્વારા ચાલતી , સ્ત્રીઓ માટેની આ સર્વિસ ઇન્ડસ્ટ્રિ ચોક્કસ પ્રગતિ કરી શકે તેમાં મને શંકા નથી. કહેતા ગરિમાના ચહેરા પર આત્મવિશ્વાસ સ્પષ્ટ પણે જોઇ શકાય છે. એટલે તમારા સમયે તમારા ઘરે કોઇ આવે તો કઇ સ્ત્રી બ્યુટી ટ્રિટમેન્ટથી વંચિત રહે.

શિક્ષણ તમને ઉપયોગી થાય છે જ તેનું ફાયનાન્સનું શિક્ષણ અને અનુભવ નવી કંપની શરુ કરવામાં મદદરુપ બન્યો. વળી અનઓર્ગેનાઈઝ્ડ સેકટરમાં ઓર્ગેનાઈઝડ સેવા શરુ કરવાનો નવતર પ્રયોગ કરવાની હિંમત કરનાર ગરિમા કાલે સફળ સીઇઓમાં પોતાનું નામ નોંધાવે તો નવાઈ નહી લાગે.

05:10
1 Comments

આનંદ ગાંધી -- ફેસબુક ડાયરી

ફેસબુક ડાયરી

લાંબા ગુંગરાળા વાળને એક હાથે સવારતો બીજા હાથ લાંબા કરીને ચારે તરફ અભિભૂત થઈ તેને સાંભળી રહેલા લોકો તરફ એકધારું બોલતા આનંદ ગાંધીના તરવરાટ રાતના બાર વાગ્યે પણ ગજબના છે. આનંદ ગાંધીને બે વાર મળવાનું બન્યું એક જ દિવસમાં .... 23 જુલાઈ મંગળવાર મુંબઈમાં સતત ભારે વરસાદની આગાહી સાચી પાડતો ભીનો માહોલ... દિવસભર રહ્યો. મુંબઈ લગભગ વરસાદ મય બંધ પાળી રહ્યું હતું. થયું ઘરની નજીકના થિયેટરમાં ફિલ્મ જોઇએ આવામાં ટિકિટ મળી જ જાય તેમાંય શીપ ઓફ થિસિઅસ.. માંડ બે ત્રણ થિયેટરમાં બે જ શો થતાં હતા મતલબ કે આ કોમર્શીયલ ફિલ્મ નથી. અનેક એવોર્ડ વિનર આ ફિલ્મ જોવી જ હતી. એડવાન્સ બુકિંગ કરાવ્યા વગર થિયેટર પર પહોંચ્યા રાતના 8.15 શો 8.20નો ... આશ્ચર્ય વચ્ચે ફિલ્મના શોની ફક્ત ત્રણ ટિકિટો બાકી હતી અને તે પણ પહેલા જ રો ની... કમને ટિકિટ લીધી. જીવનમાં પહેલીવાર પ્રથમ હરોળમાં બેસી ફિલ્મ જોવાની હતી.નવાઈ લાગી આટલા વરસાદમાં ય ફિલ્મ હાઉસફુલ લોકો આવવા લાગ્યા... ફિલ્મ શરુ થઈ... અભિનય, સિનેમેટોગ્રાફી,ડાયલોગ,સંગીત બધું જ એક નવા માહોલમાં લઈ ગયા. આનંદ ગાંધી કંઇક જુદી જ માટીનો માણસ હશે તેવું લાગ્યું. ફિલ્મ જોવા જતાં પહેલાં રિવ્યુ વાંચ્યા હતા પરંતુ, ફિલ્મતો કંઈક જુદી જ વાત કરતી હતી. સામાન્ય તમારા મારા જેવા માણસોની , આસપાસના માહોલની, દરેક દ્રશ્યો બોલતી તસવીર અને સંવેદનાત્મક.

ઘણા વખતે ભારતીય સર્જકે બનાવેલી અદભૂત ફિલ્મ જોયા બાદ સંવેદનાથી તરબતર થઈને બહાર નીકળ્યા તો લિફ્ટ પાસે એક ચબરખી ચિટકાડેલી હતી. શીપ ઓફ થિસિઅસના ડિરેકટર આનંદ ગાંધી અને પ્રોડ્યુસર , એકટર સોહમ શાહ નીચે કેફે કોફી ડે માં દર્શકોને મળી શકશે. પત્રકાર તરીકે હંમેશા લેખક ,નિર્દેશક, એકટરને મળવાનું બન્યું હતું. પણ આપણને મજા આવી હોય તેવી ફિલ્મ જોયા બાદ દર્શક તરીકે ડિરેકટરને મળવાનો ઉત્સાહ હતો. નીચે પહોંચ્યા તો લગભગ પચાસેક જણાનું ટોળું આનંદ ગાંધીની આસપાસ વીંટળાયેલું હતું. કોઇ દર્શકે પુછ્યું કે તમે જૈન સાધુને પાછો સંસારમાં લઈ આવ્યા એવું કેમ દર્શાવ્યું ? એ જૈન સાધુ છે એવું ક્યાંય કહ્યું નથી કહેતા આનંદ કહે છે , મારે કોઇ એક ખાસ ધર્મ નહોતો દર્શાવવો. ફિલ્મમાં ક્યાંય મેં કહ્યું નથી કે આ જૈન કે બૌધ્ધ સાધુ છે. ધર્મ બાબતે હું મુક્ત વિચારસરણીમાં માનું છું, વળી જ્યારે હું નાનો હતો ત્યારથી મારા મનમાં ધર્મ પ્રત્યે , જીવન પ્રત્યે સવાલો હતા એ સવાલો જ મેં આ ફિલ્મમાં વણી લીધા છે. આ ફિલ્મ મને સૌદર્ય અને સત્ય, શ્રધ્ધા અને સત્ય વચ્ચેની મૂંઝવણમાંથી ઊદભવતા સવાલોમાંથી મળી છે. જેના જવાબો મને પણ જોઇએ છે અને લોકોને પણ.. મારે એવી જ ફિલ્મ બનાવવી હતી જે સવાલો ઊભા કરે. આ પ્રશ્નો ફિલ્મ સાથે સંકળાયેલા દરેકના મનમાં પણ હતા. વાંચનની ફિલ્મોની અસરો મારા મનમાં છે. ખાસ કરીને તાર્કોવસ્કીની ફિલ્મોની ફોટોગ્રાફી ,બોરહેસની ફિલોસોફી... સમયસાર વગેરે . આવી ફિલ્મો માટે પણ ઓડિયન્સ છે. ઇન્ટરનેટ અને વર્લ્ડ સિનેમાને કારણે 2 ટકા લોકોની પણ ફિલ્મો જોવાની પસંદગી બદલાઈ છે. અને તેનો મને આનંદ છે.

વાત કરતાં કરતાં સતત આનંદ હાથ હલાવતો ઉત્સાહથી ભરપૂર હતો... તો સામે પક્ષે રાતના બાર વાગ્યે પણ લોકો આછા અજવાળામાં એક કલાક સુધી તેને વીંટળાઈને સાંભળી રહ્યા હતા. આ ફિલ્મનું ટાઈટલ જ ફિલ્મનો મધ્યવર્તી વિચાર છે. સતત પળેપળે બદલાતા આપણે ખરેખર એ જ વ્યક્તિ હોઇએ છીએ ખરા ? અદભૂત ફિલ્મની કથા , દિગ્દર્શન , અભિનય.... આ ફિલ્મ આપણી આસપાસના સૂક્ષ્મ સમાજની, વિચારની , માનસિકતાની અને દેખાતા દ્રશ્યોની ય વાત કરે છે. જેમ કે લહેરાતું ઘાસ, પવનચક્કીઓનો પ્રદેશ, મુંબઈના એક ટેકરા પર આવેલી ઝૂપટપટ્ટીની રચના અને માહોલ. આ દ્રશ્યો સંવેદનાની વાત વગર શબ્દે કહી જાય છે.અને સ્ટોરીમાં પૂરક બની રહે છે.

03:24
0 Comments

સમાજનો ચહેરો 6-8-13

આજની નારી

એક દિવસ ઇમેઇલ બોક્સમાં મેઇલ હતો લક્ષ્મીનો...થેન્કયુ.. વી ડીડ ઈટ... લખેલો. પહેલાં નવાઈ લાગી કે આ કોણ લક્ષ્મી કોણ અને મને શું કામ થેન્કયુ કહે છે. મેઈલ ખોલીને જોતા ખ્યાલ આવ્યો કે દિલ્હીની લક્ષ્મીએ એસિડ ખુલ્લેઆમ ન વેચાય અને તેના પર પ્રતિબંધ આવે તે માટે કેસ લડી રહી હતી. તે સમયે તેણે ઓનલાઈન સહી સપોર્ટ માગ્યો હશે અને મેં સપોર્ટમાં સહી આપી હતી યાદે ય નહોતું. એ મેઇલ જોતા અખબારમાં વાંચેલા સમાચાર યાદ આવ્યા. જલદ એસિડ સરળતાથી દુકાનોમાં ન મળી શકે એવી સુપ્રિમ કોર્ટની તાકીદ અને રાજ્યોને કાયદો બનાવવાના નિર્દેશ કર્યો અને તેના બીજા જ દિવસે એસિડ એટેકો થયા છે. 29 જુલાઈના મુંબઈમાં 23 વરસની યુવતી પર ફ્લાસ્કમાં ભરીને ઊકળતું તેલ ફેંક્યું. દરેક કિસ્સામાં કારણ પ્રેમનો ઇન્કાર. જાણે ના કહેવાનો અધિકાર સ્ત્રીઓને છે એવું પુરુષો સ્વીકારી નથી શકતા. ફિલ્મોમાં હીરો જે યુવતીની પાછળ લાગે તે એના પ્રેમનો સ્વીકાર કરે જ. ના તો તે સ્વીકારી જ ન શકે. હાલમાં જ આવેલી રાંઝણા ફિલ્મમાં હીરો ધનુષ સોનમના બીજા કોઇ સાથેના પ્રેમની વાત સાંભળીને સ્કુટર અને સોનમ સાથે સીધું જ પાણીમાં ઝંપલાવે છે. તે શેના ઇરાદે ?

આખોય જુલાઈ મહિનો ગમગીનીનો રહ્યો. દરરોજ અખબારમાં વાંચવા મળે કે એસિડ ફેંકીને કોઇ યુવતીનો ચહેરો બરબાદ કરી દીધો. ભારતના એકાદા શહેરમાં કે ગામમાં એકાદી ઘટના બની જ હોય. સાથે જ એસિડ બેનના સમાચાર અને એસિડ એટેકનો ભોગ બનનાર યુવતીને 3 લાખ રુપિયાની સહાય. આ સમાચાર અંગે લોકોની પ્રતિક્રિયા હતી કે એસિડ પર પ્રતિબંધ મૂકવાથી કશું જ નહીં થાય... માનસિકતા બદલાવવી જોઇશે. ત્યારે લક્ષ્મીએ કહ્યું કે શું થશે શું નહીં થાય તેની ચર્ચા કરવા કરતાં કંઇક કરવું જરુરી છે. પ્રતિબંધની વાત આવતાં ચર્ચા શરુ થઈ તે પણ મારે મન મહત્ત્વનું છે. બાકી માનસિકતાની વાત કરતાં હો તો તેના વિશે મારાથી વધુ સારી રીતે કોણ જાણે...?

લક્ષ્મી પર એસિડ ફેંકાયો ત્યારે તે 15 વરસની હતી અને તેને પ્રેમ કરનાર યુવક 32 વરસનો હતો. લક્ષ્મીએ તેના પ્રેમના એકરારને સ્વીકાર્યો નહીં એટલે તેના પર એસિડ ફેંકાયો. સુંદર દેખાતી લક્ષ્મી આજે બદસુરત દેખાય છે. ચલો થવાનું હતું તે થઈ ગયું હવે નવી જીંદગી શરુ કરવાની હામ લક્ષ્મીમાં હતી. તેના પિતા ગુજરી ગયા અને ભાઈ ટીબીનો ભોગ બન્યો છે. તેનો અને ઘરનો જીવનનિર્વાહ ચલાવવા માટે તેને કામ જોઇએ છે પણ બળેલા બદસુરત ચહેરાવાળી છોકરીને કામ કોણ આપે. દુખ સાથે લક્ષ્મી કહે છે કે આપણા સમાજમાં અમારા જેવી છોકરીઓને બીપીઓમાં કે બેંન્કમાં પણ કામ નથી આપતું. જ્યારે મારા પર એસિડ ફેંકનારના લગ્ન થઈ ગયા અને તે સામાન્ય જીવન જીવી રહ્યો છે. જ્યારે સમાજ મેં ગુનો કર્યો હોય તેમ સજા આપી રહ્યો છે. મિત્રો , કુટુંબીઓ પણ મારી સાથે સંપર્ક રાખતાં કતરાય છે. હવે મારા મિત્રો છે મારા જેવી એસિડ એટેકનો ભોગ બનેલી યુવતીઓ. અરર બિચારી કહીને ખોટી સહાનુભૂતિ દર્શાવીને લોકો દૂરથી જ મોં ફેરવી લે છે. જાણે અમે કોઇ ભંયકર ગુનો કર્યો હોય. મિત્રો કે કામ ન મળતા હોય ત્યાં હવે અમને બોયફ્રેન્ડ કે પતિ ક્યાંથી મળવાના. લક્ષ્મી આક્રોશ સાથે પૂછે છે, સમાજ જન્મથી અંધ , બહેરા મૂંગા, અપંગ વ્યક્તિઓ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દર્શાવી તેમને કામ આપે છે. જ્યારે અમારા માટે તો દરેક દરવાજા બંધ થઈ જાય. ચહેરાની સાથે અમારી ઓળખ અને અસ્તિત્વ જ જાણે સમાજ માટે ભૂંસાય જાય છે. અમારી હાલત બળાત્કારનો ભોગ બનેલી યુવતી કરતાં પણ બદતર છે.

દરરોજ થોડું મરી રહેલી એસિડની જલદતાનો ભોગ બનેલી યુવતીઓમાં આજની નારીની દરેક ઇચ્છાઓ છે. તેને ગાવું છે. પાર્ટી કરવી છે. નેઇલ પોલિસ લગાવવી છે. કામ કરવું છે. મિત્રો બનાવવા છે. પ્રેમ કરવો છે. પરણવું છે... પણ એસિડ કરતાં ય જલદ સમાજની માનસિકતા તેમને દઝાડી રહી છે. આજ સમાજમાંથી આવે છે ના ન સાંભળનાર પુરુષ જે યેનકેન પ્રકરેણ યુવતીને પામવા માગે છે અને જો યુવતી નકારે તો તેના અસ્તિત્વના ચહેરાને બગાડી નાખવામાં આવે. આ સમાજની માનસિકતામાં આપણે પણ તો ખરાને.... !! સ્ટોપ એસિડ એટેક એસોસિએશનના જણાવ્યા પ્રમાણે ભારતમાં વરસમાં લગભગ 1000 યુવતીઓ પર એસિડ એટેક થાય છે. આજની નારીનો એક ચહેરો આ પણ છે તે ન વિસરીએ.