Divyasha Doshi: 2017

બિયર, બેલી અને પૌરુષત્વની રસપ્રદ વાતો (mumbai samachar)

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

ક્રિસમસ અને વરસનો છેલ્લો દિવસ એટલે કેટલાક પુરુષો માટે પાર્ટી કરવાનું બહાનું. ગમે કે ન ગમે પણ પુરુષોને પીવાનું બહાનું જોઈતું હોય છે તો કેટલાકને બહાનાની પણ જરૂર નથી હોતી. ગુજરાતમાં પણ દિવ અને દમણ આ ક્રિસમસ અને 31 ડિસેમ્બર સુધી હાઉસફુલ હશે. ભલે ગુજરાતમાં દારૂબંધી રહી પણ લાયસન્સ દ્વારા તમે ખુશીથી ડ્રિન્કસની મજા લઈ શકો છો. પૌરુષિય કરવા જેવા કામોમાં ગુજરાતીઓને...

04:51
0 Comments

સ્ત્રીનું સ્થાન ઘરની ચાર દિવાલોમાં (મુંબઈ સમાચાર)

નારી વિશ્વ (કોલમ પ્રકાશિત મુંબઈ સમાચાર)

આધુનિક કપડાં કે શિક્ષણ દ્વારા સ્ત્રીને સમાનતા આપવામાં આવતી નથી. ઘર હોય કે બહાર હોય સ્ત્રીને સમાન અધિકારની વાત કરવાની નહીં એ વણલખ્યો નિયમ છે. એક સમાચાર વાંચવામાં આવ્યા કે ચીનમાં સ્ત્રીઓને પુરુષોને સમર્પિત થવાનું શીખવતી દરેક સંસ્થાઓ બંધ કરવામાં આવી. ચીનમાં સ્ત્રીઓ માટે ખાસ શિક્ષણ આપતી સંસ્થાઓ ચાલતી હતી. સ્ત્રીએ સ્ત્રી તરીકે કેવી રીતે વર્તવું તે શીખવાડવામાં આવતું. કઈ રીતે પતિને કેવી...

04:36
0 Comments

આ બધું શું ચાલી રહ્યું છે? (saanj samachar)

ઓપન માઈન્ડ (સાંજ સમાચાર)

કેટલીક વખત આપણી જાતને સવાલો પૂછવાની જરૂર હોય છે અને જવાબ સાંભળવાની ય જરૂર હોય છે. આ લેખ તમે વાંચી રહ્યા હશો ત્યારે ગુજરાતની ચૂંટણીનું પરિણામ આવી ગયું હશે. જીત કોઈની પણ હોય સમયનું ચક્ર સતત ચાલતું જ રહેવાનું છે. છેલ્લા બે ચાર દિવસથી ક્યો પક્ષ જીતશે એવો સવાલ લોકો પૂછી રહ્યા હતા ખરા પણ જવાબ તો તેમણે અપેક્ષિત જ રાખ્યો હતો. સવાલ...

04:22
0 Comments

ભવરીદેવી આજે પણ ન્યાય માટે લડી રહ્યા છે

ઈન્ટ્રો – ડિસેમ્બર મહિનામાં 2012માં નિર્ભયા જ્યોતિ પર થયેલા સામૂહિક બળાત્કાર કુકર્મ બાદ આખાય ભારતમાં તેનો વિરોધ થયો પણ 1992માં જ્યારે ભવરીદેવી સાથે એકવાર સામૂહિક બળાત્કાર થયો પણ પછી તે જીવિતી હતી એટલે શાબ્દિક અને બહિષ્કાર રૂપે તેના પર વારંવાર બળાત્કાર થયો. એ ભવરીદેવીને ન્યાય આજે પણ મળ્યો છે ખરો? કાળો ઘેરદાર ઘાઘરો અને ખુલતા પીળા રંગની ઓઢણી જેમાં ફૂલોની ડિઝાઈન ભરેલી હતી,...

04:13
0 Comments

શૌચાલય છે પણ સોચ નથી (મુંબઈ સમાચાર)

નારી વિશ્વ (કોલમ પ્રકાશિત મુંબઈ સમાચાર)

હાલમાં જ મુંબઈમાં સાસૂન ડોક ખાતે સ્ટ્રીટ આર્ટ પ્રદર્શની જોવા ગઈ. સાસૂન ડોકના પ્રવેશદ્વારથી અંદર દાખલ થતાં જ માછલીઓ જાળવવાના ગોદામોની હારમાળા શરૂ થાય. ઊંચી ઢળતી છતવાળા એ ગોદામોની દીવાલો પર માછલી અને કોળીઓની કથા વણીને સુંદર ચિત્રો દોરવામાં આવ્યા હતાં. આવા જ એક છેલ્લા ગોદામનો પ્રદર્શની સ્થળ તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. પર્યાવરણની વાત સાથે અનેક આર્ટ ઈન્સ્ટોલેશન હતા. ત્યાં પહેલા માળે...

22:31
0 Comments

એ "લોકો " અને "આપણે" નો કટ્ટર ભેદભાવ

ઓપન માઈન્ડ (સાંજ સમાચાર)

ગાંધીનો સરકારની નીતિ સામેનો વિરોધ અંગ્રેજોને પણ તેમનો આદર કરવા મજબૂર બનાવતો.

ઓખી વાવાઝોડુ આવીને ગયા બાદ સૌરાષ્ટ્રમાં ઠંડીનો ચમકારો અનુભવાઈ રહ્યો છે. ઠંડીમાં ગરમાગરમ ચા પીવાની મઝા તો સૌરાષ્ટ્રવાસીઓ ભરપૂર માણે છે. કોફી એ વિદેશી પીણું અને ગુજરાતમાં તો ઝાડા થાય ત્યારે જ મોટેભાગે પીવાતું પીણું છે. ગરમા ગરમ ચા દરેક ગલીના નાકે મળી રહે. ચાની સાથે ગરમા ગરમ ફાફડા જલેબીની લહેજતતો કાઠિયાવાડી જ માણી શકે. પણ આજકાલ તો ગરમા ગરમ ચર્ચાઓ ચાલે છે ચાની સાથે. ચા વેચનાર વ્યક્તિઓ પૈસાદાર થઈ શકે છે એટલું જ નહીં વડાપ્રધાન પણ થઈ શકે છે તે સાબિત થયું છે ત્યારથી ચાની સાથે ચોટદાર ચર્ચા કરવાનું ચલણ પણ ચાલ્યું છે. આ ચા વિશે આજે વાત નથી કરવી પણ ચર્ચાની વાત કરવી છે.

ચર્ચા એટલે બે કે ત્રણ પક્ષો પોતપોતાનો મત રજૂ કરે. પોતાનો મત વૈચારિક મુદ્દાઓ સાથે બીજાને સમજાવવાનો પ્રયત્ન થતો હોય. પણ ધારો કે તમે ગમે તેટલો પ્રયત્ન કરો અને સામી વ્યક્તિને તમારો મત એટલે કે અભિપ્રાય એટલે કે વિચારો ગળે ન ઉતરતા હોય તો શું? આપણા બંધારણમાં દરેકને પોતાની વૈચારિક સ્વતંત્રતા આપવામાં આવી છે. પણ ઈ સ્વતંત્રતા આપણે સામી વ્યક્તિને આપી શકતા નથી. એક ઘાને બે કટકા કરીને આપણે ઊભા થઈ જાઈએ છીએ. મિત્રતા પણ એવી જ વ્યક્તિ સાથે ટકે કે જે તમારી હામાં હા ભેળવે. તમારાથી જુદા વિચાર ધરાવનાર વ્યક્તિને સ્વીકારવી મુશ્કેલ લાગે છે. ક્રિકેટ હોય કે ચૂંટણી હોય એક પક્ષે રહેવા ટેવાયેલા આપણે બીજા પક્ષને યેનકેન પ્રકરેણ હરાવી દેવાની જ ગણતકરી કરીએ. સામી વ્યક્તિની જીત સ્વીકારવી ય એટલી સહેલી નથી હોતી કે ન તો પોતાની હાર સ્વીકારવાની હિંમત હોય છે.

પ્રાચીન સંસ્કૃતિના ઈતિહાસમાં ભારતનું નામ મોખરાનું હોઈ શકે. હડપ્પન અને મોહેન્જો દરોની સંસ્કૃતિથી લઈને આજ દિન સુધી વિવિધતામાં એકતાનું આપણને સૌને ગૌરવ છે. આપણી લોકશાહી દુનિયાની સૌથી મોટી લોકશાહી છે. તેનું બંધારણ મોટું છે અને હજી જીવંત છે તેની ખાતરી પણ છેલ્લા વરસમાં થઈ હતી. રાઈટ ટુ પ્રાઈવસીનું જજમેન્ટ આપીને સુપ્રીમ કોર્ટે લોકશાહીને જીતાડી છે. પણ તેને છિન્નભિન્ન કરવા માટેના પ્રયત્નો પણ આપણા દ્વારા જ થઈ રહ્યા છે. ગુજરાતની ચૂંટણીમાં ક્યો પક્ષ જીતશે અને ક્યો પક્ષ હારશે તેના કરતાં પણ લોકશાહીનું ગૌરવ જળવાય તેની ચિંતા કરવાની વધુ તાતી જરૂર જણાય છે.

દરેક બે વ્યક્તિઓ વચ્ચે મતભેદ હોઈ શકે છે. વિવિધતામાં એકતાનું ગૌરવ લેનારા આપણે આજે શું ખરેખર વિવિધતાનો સ્વીકાર કરીએ છીએ ખરા એ સવાલ દરેકે પોતાના અંતરાત્માને ઢંઢોળીને પૂછવો રહ્યો. આજે વૈચારિક મતભેદને જાણે કોઈ સ્થાન જ ન હોય તેવું જણાય છે. દરેક બાબતે એ લોકો ને અમે. બીજાઓ અને આપણે એવી બે ભેદરેખા સાથે જ વાત શરૂ થાય છે. રાજસ્થાનમાં કોઈ એક વ્યક્તિ બીજી વ્યક્તિને તે પોતાનાથી જૂદી હોવાને કારણે જ મારી નાખે. બાળી નાખે અને વળી એ તેનો વિડિયો ઉતારે ત્યારે વિચાર આવે કે આવું હિંસાનું વરવું પ્રદર્શન કરવાનું કોઈ કારણ ખરું? હા, ભારોભાર ધિક્કાર અને નફરતની રાજનીતિ. ગાંધીજીને ગોરાઓએ પિટસબર્ગના સ્ટેશન પર અડધી રાત્રે ફેંકી દીધા હતા કારણ કે તેઓ ગોરા નહોતા. જો કે સાવ એવું નહોતું એ ગોરાઓ પાસે સત્તા હતી. સત્તા હતી એટલે જ ભેદભાવ કરી શક્યા. તે છતાં સત્તા વિનાનો માણસ ભેદભાવ કરી શકતો નથી એ માનવું મૂર્ખતા છે. હિંસક બનવાની સત્તા છે એવું માનનાર વ્યક્તિ પણ બીજી વ્યક્તિની હિંસા કરી શકે છે.

વિરોધ કરવા માટે ય આપણે યોગ્ય શબ્દોને બદલે હિંસાનો જ ઉપયોગ કરીએ છીએ. ગાંધીના ગુજરાતના આપણે શું શાંતિથી આપણો વિરોધ ન નોંધાવી શકીએ? કહેવાય છે કે શબ્દોની ધાર ઘણી કાતિલ હોય છે. સામી વ્યક્તિને રહેંશી નાખવાનું જ બાકી રાખીએ છીએ. સામી વ્યક્તિનો મત કે અભિપ્રાય જૂદો હોઈ જ કેમ શકે? પણ એવી દલીલો નકામી છે કે સામી વ્યક્તિ એ જ ભાષા સમજે. હિંસા કરનારાઓ કરતાં અહિંસાની લાકડીએ આખી અંગ્રેજ સલ્તનતને હરાવનાર ગાંધીને આપણે ફક્ત પૈસા પર છાપીને ઉપભોક્તાવાદને અને તેને લીધે પનપતી હિંસાને કેશ કરતા થઈ ગયા છીએ. લોકશાહીની સૌથી સુંદર વાત છે તેનું બંધારણ. એમાં દરેક વ્યક્તિને જાતિ, જ્ઞાતિ અને ધર્મના બંધન વગર પોતાના વિચારો વ્યક્ત કરવાની સ્વતંત્રતા આપવામાં આવી છે. પણ એ અધિકાર આપણે બીજાને આપવા માગતા નથી એવું નથી લાગી રહ્યું? કટ્ટરતાવાદના ગુલામ તો નથી બની રહ્યાને? મને છેલ્લા પંદર દિવસથી સતત સંદેશાઓ સોશિયલ મીડિયા મારફતે મળી રહ્યા હતા તેમાં ભારોભાર ધિક્કાર અને હિંસા ભરેલા હતા. એવા સંદેશાઓ બીજાને ફોર્વડ કરી જ કેમ શકાય?

ટેલિવિઝનમાં સમાચાર જુઓ તો પણ એ કોઈને કોઈ પૂર્વગ્રહોથી પીડિત છે તે સાફ દેખાય. મુદ્દાની વાત કરવા કરતાં સતત આક્ષેપો અને સામી વ્યક્તિને ઉતારી પાડવાની તરકીબો જ જોવા મળે. પત્રકાર તરીકેની તાલીમમાં પહેલો પાઠ એ શીખી હતી કે જ્યારે તમે રિપોર્ટિંગ કરો ત્યારે સ્પષ્ટ રિપોર્ટિંગ જ હોવું જોઈએ. તેમાં તમારા અંગત ઈમોશન એટલે કે લાગણીઓને સ્થાન નથી હોતું. વળી રિપોર્ટિંગ કરતી સમયે સત્યની ચકાસણી કર્યા બાદ જ તેને રજૂ કરવું. ન્યૂઝમાં વ્યૂઝની ભેળસેળ ન ચાલે. પણ અહીં તો રોજે રોજ ફેક ન્યૂઝ આપણને આપવામાં આવે. ફેક ન્યૂઝ પણ કેટલીકવાર ભારોભાર નફરત અને હિંસાથી ભરેલા હોય.

ગાંધી જ્યાં પેદા થયા અને અંગ્રેજોની સામે અસહકારની જે લડત ચાલુ કરી તે ગુજરાતમાં આજે હિંસા અને નફરતનું રાજ ઉછરી રહ્યું છે. ગાંધીજીનો વિરોધ અંગ્રેજો સામે નહોતો તેમની નીતિ સામે હતો. એટલે જ અંગ્રેજો પણ તેમનું માન જાળવતા. ગાંધી જેવો મુત્સદ્દી રાજકારણી જડવો મુશ્કેલ છે. એમના પર હિંસા થઈ પણ એમણે ક્યારેય શાબ્દિક રીતે પણ હિંસક હુમલો કર્યો નથી. તેમની દરેક વાત સાથે કદાચ આપણે સહમત ન પણ થઈએ તો ય તેમની વિરોધ કરવાની રીત ગજબ હતી. અંગ્રેજો જેવી જુલમગાર સરકારે પણ યુદ્ધ કર્યા વિના સરકાર છોડીને જવું પડ્યું. વિરોધ પણ સંયમપૂર્વક થઈ શકે તેવો દાખલો વિશ્વને આપીને ગયા.

ધિક્કારની રાજનીતિમાં બન્ને પક્ષને છાંટા ઉડે છે. કટ્ટરવાદ ન તો સત્તાનો સારો કે ન તો પ્રજાનો યોગ્ય. સ્વતંત્રતા યોગ્ય છે પણ સ્વછંદતા નહી. મારા ઘરમાં હું કંઈ પણ કરી શકું પણ રોજ જ મોટેથી રેડિયો કે ટેપ વગાડું અને તેનાથી બીજી વ્યક્તિઓને તકલીફ થાય તે યોગ્ય નથી. મારા ઘરનો એઠવાડ હું બાજૂના આંગણામાં નાખું તે યોગ્ય નથી. જાતિ, જ્ઞાતિના નામે ભેદભાવ કરી ધિક્કારની લાગણી પોષું તે યોગ્ય નથી. આપણી જ્ઞાતિપ્રથાની પરંપરાનું ગૌરવ હોઈ શકે, તેનો પણ ઈતિહાસ છે, પરંતુ તેને લીધે હિંસક ભેદભાવ યોગ્ય નથી જ. હિંસા આપણા ગૌરવને નુકસાન કરી રહી છે. કોઈપણ પ્રકારની હિંસાને સમર્થન આપી શકાય જ નહીં. પોતાની વાત સાચી સાબિત કરવા માટે બીજાનું સતત અપમાન કરવું એ સ્વતંત્રતા નથી. આજે ગુજરાતને જ નહીં આખાય ભારતને એક ગાંધીની જરૂર છે.

09:51
0 Comments

પારસી બાનુની અન્યાય સામે ન્યાયની લડત (મિડ-ડે)

સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવાર 7 ડિસેમ્બરે જે ચુકાદો આપ્યો છે તે પરિણીત સ્ત્રીઓને આનંદ આપે તેવા સમાચાર છે. લગ્ન બાદ પતિનો ધર્મ એ જ સ્ત્રીનો ધર્મ એવા અમદાવાદ હાઈકોર્ટના ચુકાદાને ફેરવી તોળતો ચુકાદો જસ્ટિસ દિપક મિશ્રા, એ કે સિકરી, એ એમ ખાનવિલકર, ડી વાય ચંદ્રચુડ અને અશોક ભુષણની બેન્ચે આપ્યો છે. ચુકાદા પ્રમાણે સ્ત્રી અને પુરુષ સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ પ્રમાણે લગ્ન કરે અને સ્ત્રી...

19:40
0 Comments

સંઘર્ષ અને પીડાનું ડિજિટલાઇઝેશન (મુંબઈ સમાચાર)

નારી વિશ્વ (કોલમ પ્રકાશિત મુંબઈ સમાચાર)

હાલમાં જ મી ટુ કેમ્પેઈન ટ્વીટર અને ફેસબુક પર શરૂ થયા બાદ જોતજોતાંમાં આખાય વિશ્ર્વમાં તેના પડઘા પડ્યા. કહે છે કે ફેમિનિઝમના નવા અધ્યાયની શરૂઆત ડિજિટલ મીડિયા પર થઈ ગઈ છે. ફક્ત ફેસબુક અને ટ્વીટર જ નહીં પણ બ્લોગ દ્વારા પણ સ્ત્રીઓ પોતાની વાત વિશ્ર્વ સુધી પહોંચાડી રહી છે. દુનિયામાં ઘણી સ્ત્રીઓ છે જે વિપરીત પરિસ્થિતિમાં પણ પોતાના અવાજને મંદ નથી પડવા દેતી....

01:15
0 Comments

મૂછોની મરદાની વાતો (મુંબઈ સમાચાર)

varnagi raja (article published in mumbai samachar)

મૂછ સાથેનો પુરુષ વારે વારે મૂછોને વળ દે ત્યારે એનો રૂઆબ જોવા જેવો હોય છે. મૂછોના ઈતિહાસ અને વર્તમાનની વાતો મૂછે વળ દઈને વાંચો. મૂછ પર લેખ લખવાનો વિચાર આવ્યો ઝિમ્બાબ્વેના પ્રમુખ મુગાબેના રાજીનામાના સમાચાર સાંભળીને ત્યાંની પ્રજા જે રીતે નાચી રહી હતી તે પરથી. મુગાબે અને હિટલરમાં એક સામ્ય હતું તેમની મૂંછો. વળી નવેમ્બર મહિનામાં અમેરિકામાં મૂછ રાખવાની સ્પર્ધા ય થાય...